“Ondoordacht gemeentelijk milieubeleid is de doodsteek voor de onafhankelijke lokale journalistiek.” Dit schrijft de NNP — branchevereniging van regionale en lokale huis-aan-huiskranten — in een brandbrief aan de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en media minister Arie Slob.
“Hierdoor dreigt de lokale journalistiek het loodje te leggen en zo’n 450 miljoen aan reclameomzet in de zakken van buitenlandse techbedrijven zoals Google en Facebook te verdwijnen.” De huis-aan-huiskranten luiden de noodklok en roepen minister Slob op om in te grijpen.
Hier de brief
Gemeente scheert reclamefolder en krant over één kam
In een poging papierverspilling tegen te gaan, dreigen gemeentes het voorbeeld van het stadsbestuur Utrecht te volgen door reclamefolders én huis-aan-huiskranten over één kam te scheren en beiden uit de brievenbussen te weren. In plaats van het huidige beproefde systeem waarmee inwoners middels de bekende Ja/Nee en Nee/Nee stickers ongewenst drukwerk vrijwillig kunnen weren, heeft Utrecht het gemakshalve omgedraaid: geen sticker betekent geen drukwerk meer. Dus ook geen huis-aan-huiskrant. In Utrecht bepaalt niet langer de burger zelf, maar de politiek wat door de brievenbus gaat. Als dit ondoordacht beleid navolging krijgt, is het einde verhaal voor onafhankelijke huis-aan-huis journalistiek.
Algemeen Secretaris Thomas Bruning van de Nederlandse Vereniging voor Journalisten (NVJ) vindt dit de wereld op zijn kop: “In plaats van de lokale nieuwsvoorziening te beperken, zouden de gemeenten lokale media juist moeten helpen”, aldus Bruning. “Er wordt te makkelijk gedacht dat je print wel even kunt vervangen door online, maar dat is een misvatting: online en print blijven allebei bestaan, náást elkaar”.
Oudste onafhankelijke nieuwsvoorziening van Nederland in gevaar
Lokale huis-aan-huiskranten zijn de bakermat van de Nederlandse journalistiek en fungeren tot op de dag van vandaag als een kweekvijver voor journalistiek talent. Nederland telt momenteel bijna vierhonderd huis-aan-huiskranten die wekelijks door zo’n 7,9 miljoen Nederlanders gelezen worden. In de meeste gemeenten voeren alleen nog lokale journalisten onafhankelijke journalistieke controle uit op de plaatselijke politiek.
Roy Keller van brancheorganisatie NNP benadrukt de waakhondfunctie van de lokale media. “De landelijke politiek klaagt al jaren steen en been dat de onafhankelijke journalistieke controle op de lokale politiek te wensen overlaat”, aldus Keller. “Je ziet tegenwoordig vaak alleen nog maar een journalist van de plaatselijke huis-aan-huiskrant op de tribune bij een raadsvergadering, en nu gaat nota bene de lokale politiek die laatste waakhond om zeep helpen”.
Onderzoek
Veel overheden gebruiken huis-aan-huiskranten om burgers te informeren over belangrijke regionale kwesties. Van vergunningsaanvragen tot raadsbesluiten en van nieuwsberichten tot aankondigingen. Uit onderzoek na de gemeenteraadsverkiezingen van 2018 bleek dat burgers hun informatie over die verkiezingen voor het grootste deel via hun lokale krant hadden vernomen.
Huis-aan-huiskranten worden ook intensief gebruikt als communicatiemiddel van bewoners naar hun buurtgenoten. De kranten staan vol ingestuurde berichten met activiteiten in de wijk, voorstellingen in lokale concert- en theaterzalen, ingezonden stukken en foto’s van lezers, en hebben hiermee een belangrijke maatschappelijke functie.
Huis-aan-huiskranten hebben het al moeilijk genoeg
Ook zonder ondoordacht gemeentelijk milieubeleid hebben huis-aan-huiskranten het al moeilijk genoeg. Grote buitenlandse techbedrijven zoals Google en Facebook hebben zonder noemenswaardige tegenstand van de Nederlandse politiek vrijwel een monopolie op de Nederlandse reclamemarkt veroverd. Door de nieuwe Wet Minimumloon (WML) zullen de distributiekosten in 2020 fors stijgen. Het vervallen van de gemeentelijke publicatieplicht van informatie in huis-aan-huiskranten slaat een flink gat in de inkomsten.
Als de lokale politiek ook nog eens de toegang van huis-aan-huiskranten tot inwoners gaat beperken zal het bereik dermate verder onder druk komen te staan dat een gezonde exploitatie onmogelijk wordt. Daarmee zullen duizenden full- en parttime banen verdwijnen, en ook de nog resterende reclameomzet van zo’n 450 miljoen euro per jaar in de zakken van de grote buitenlandse techbedrijven terechtkomen.
Milieu impact valt reuze mee
De milieu impact van huis-aan-huis kranten valt reuze mee. De Utrechtse politiek claimt dat een verbod op huis-aan-huiskranten jaarlijks 35 kilo afval per huishouden scheelt. Maar de werkelijke besparing is nog geen 5 kilo per jaar, minder dan 1% van de afval binnen Utrechtse huishoudens. Bovendien komt krantenpapier tegenwoordig uit speciale kweekbossen in Scandinavië, waar voor elke omgehakte boom er twee terug worden geplant. Vervolgens wordt het krantenpapier in Nederland ongeveer zeven keer gerecycled. Tot slot werken drukkerijen conform hoge milieueisen en worden ze jaarlijks aan strenge controles onderworpen.
De oplossing ligt voor de hand
Dat het ook anders kan bewees de gemeente Rotterdam. Daar stelden de lokale politiek en uitgevers in goed overleg een minimumpercentage aan redactionele inhoud vast waaraan huis-aan-huiskranten moeten voldoen om niet als (verkapte) reclamefolder te worden beschouwd.
De NNP wil met de minister en VNG om tafel om te bezien of hierover een landelijk gedragen afspraak kan worden gemaakt zodat gemeentelijke willekeur niet langer als een zwaard van Damocles boven de huis-aan-huiskranten blijft hangen.