Door Marc Siepman
We ervaren slakken, teken, wortel etende nematoden, engerlingen, emelten, eikenprocessierupsen, zevenblad en invasieve exoten, zoals Japanse duizendknoop, Amerikaanse vogelkers en Amerikaanse rivierkreeften, als een probleem. Dat is begrijpelijk, en toch zijn ze slechts een symptoom van een dieperliggend probleem: het verlies van biodiversiteit.
In Nederland zijn we in afgelopen 200 jaar ruim 85% van onze biodiversiteit kwijtgeraakt. Laat dat even tot je doordringen: in vergelijking met het begin van de 19e eeuw is er dus nog maar 15% over van de diversiteit die er toen was. Waarschijnlijk waren we toen ook al een hoop verloren.
Het verlies zit in een stroomversnelling. Alle organismen hebben andere organismen die ze in toom houden. Dat kan zijn omdat ze dezelfde voedselbron gebruiken, maar ook omdat ze worden opgegeten.
– Insecten die planten eten, ervaren wij als plaagdier, worden actief bestreden door mensen. Maar diezelfde organismen zijn weer gewenst als ze de invasieve Amerikaanse vogelkers opeten.
– Veel mensen willen geen mollen, omdat ze hun gazon verstoren. Als je de mol echter verjaagt, zit je met een veel groter probleem: de wortels van je gras worden opgegeten door emelten en engerlingen. Want het is de mol die aantallen van deze organismen in toom houdt.
– Veel mensen hebben last van slakken, maar ze kunnen geen plaag vormen als je zorgt voor veel roofdieren: niet alleen de bekende egels en vogels, maar ook kikkers, padden, salamanders, hazelwormen, nematoden, insecten zoals de slakkendoder, spinnen, de slakkenhooiwagen, (de larven van) loop- en kortschildkevers, mollen, spitsmuizen, ringslangen, dassen en nog veel meer soorten eten graag slakken.
Hoe groter de diversiteit aan ‘roofdieren’, hoe kleiner de kans op problemen, want de ene jaagt overdag, de andere ’s nachts. Sommige jagen ondergronds, andere bovengronds. Sommige als het regent, andere bij droog weer. De ene eet graag naaktslakken, de andere huisjesslakken. Ga zo maar door.
De eikenprocessierups is op vele manieren bestreden, altijd zonder succes. Het enige dat echt werkt is het verhogen van de biodiversiteit. Overal waar ze stoppen met bestrijden en bloemranden inzaaien, komen er meer vogels, sluipwespen en vleermuizen die de rups of de mot gaan eten. Er blijven altijd wat rupsen over, maar die geven amper overlast.
Uiteraard helpt het ook om niet hele lanen met eiken te planten: een diversiteit aan bomen én planten helpt problemen te voorkomen. Door eten en gegeten worden, wordt de biodiversiteit van nature steeds groter. Als de rooforganismen echter ontbreken, daalt de biodiversiteit snel. Dit zie je onder andere gebeuren bij invasieve exoten.
Veel dingen die we normaal zijn gaan vinden, hebben een enorme impact op de levenscyclus van insecten, vogels, zoogdieren, schimmels en bacteriën.
– De activiteiten van de industriële mens verkleinen de biodiversiteit, in plaats van deze te vergroten.
– Het produceren van kunstmest en het verbranden van fossiele brandstoffen zorgen voor een stikstofoverschot.
– Maaien zorgt voor de vernietiging van insecteneitjes, vogelnesten, egels, insecten, spinnen en nog veel meer; pesticiden doden bacteriën, schimmels, insecten, vogels en zoogdieren.
Hoe groter de diversiteit aan organismen, hoe meer relaties er kunnen zijn. Hoe groter het aantal relaties en de diversiteit aan relaties, hoe veerkrachtiger een ecosysteem is. Elk probleem wordt al opgelost voordat het een probleem is. Elke keer dat wij het denken beter te weten en ingrijpen, veroorzaken we weer nieuwe problemen, doordat we onbedoeld de relaties vernietigen die voor balans zorgen.
Op een gegeven moment groeien die problemen ons boven het hoofd. In plaats van nog meer controle uit te gaan oefenen, zouden we eens het tegenovergestelde moeten doen: vertrouwen. Vertrouwen op zelforganisatie. Complexe, levende systemen zijn zelforganiserend. Het is de kracht die al vier miljard jaar lang streeft naar balans.
Over Marc Siepman
Marc Siepman komt uit Deventer. “Ik zet me in voor een planeet waarop we ons weer onderling afhankelijk voelen. Waarop alles en iedereen in vrijheid toegang heeft tot gezonde voeding, schoon water, schone lucht en beschutting. Lees daar meer over in mijn blog.”
