Nederland houdt zich niet aan zijn eigen wetten van natuurbeleid en journalisten zijn meer gebaat bij een opgeklopt verhaal dan dat ze de waarheid vertellen. Die trieste conclusie kun je wel trekken als je ‘Natuurbeleid betwist’ leest. In de essaybundel geven diverse deskundigen hun visie op de legitimiteit van dat natuurbeleid.
Door Harrie Kiekebosch
Als je je afvraagt hoe legitiem natuurbeleid is, moet je je eerst afvragen wat legitiem precies is, en voor wie het legitiem moet zijn. Zo heeft een boer of een diervoederbedrijf heel andere legitieme belangen dan een politicus, een dierenliefhebber of ‘de samenleving’. Waarbij het ook nog maar de vraag is wie er namens wie aan het woord is. De LTO die al lang de boeren niet meer vertegenwoordigt? De ANWB die helemaal niet namens haar leden kan spreken? VNO-NCW namens ondernemers? Journalisten die net doen of ze een achterban vertegenwoordigen maar feitelijk op kijkcijfers uit zijn? Je hebt, zo schetst de bundel, juridische, politieke en maatschappelijke legitimiteit en dan kun je per keer ook nog kijken naar het belang van de mens, het belang van dierenwelzijn en het belang van het ecosyteem. Veel belangen, veel interpretaties, daar kun je dus alle kanten mee op. Zou je denken. Toch legt ‘Natuurbeleid betwist’ haarfijn uit dat dat toevallig niet zo is.
Pulsvissen, de zaak belazeren
Neem ons landbouwbeleid, boerenorganisaties roepen om het hardst dat ze het allemaal heel goed doen. Maar als je inzoemt, worden Europese regels die zowel juridisch, politiek als maatschappelijk legitiem zijn, door Nederland met voeten getreden. Neem het pulsvissen: dat werd als onderzoeksmodel door Europa goedgekeurd, maar onze minister van Landbouw verleende vervolgens veel meer vergunningen dan afgesproken en van onderzoek was geen sprake. Het bleek gewoon bikkelharde concurrentie ten opzichte van andere EU-lidstaten. Weinig legitiem dus, maar als je bij intrekken van de goedkeuring Europa dan tot de boeman bombardeert, moet je – zo zeggen deskundigen in de bundel – niet gek staan te kijken als Europa zich op enig moment ook als boeman gaat gedragen. Dat ze bijvoorbeeld de uitzonderingsregel (derogatie) die Nederlandse boeren meer mest-uitrij-rechten geeft, intrekken. Dat ze bijvoorbeeld Nederland terugfluiten op het stikstofbeleid waarmee de eigen Nederlandse wet overtreden wordt. Dat ze het land op slot zetten omdat er van alles mis is met de Pfas-wetgeving. Dat ze Lelystad Airport nooit eens een keer gaan vergunnen.
Stoutste jongetje van de klas
Nederland, zo blijkt uit ‘Natuurbeleid betwist’, is eigenlijk het stoutste jongetje van de klas en dat begon onder de kabinetten van Balkenende, waarna Henk Bleker het desastreus afmaakte in het eerste kabinet Rutte. Gelukkig, zo kun je uit het boek concluderen, maakte Bleker het zó bont, dat hij te ver ging, wat meteen ook de omkering in wetgeving betekende. Sinds Bleker is er meer aandacht voor Natura2000 dan ooit: de emancipatie van het natuurbeleid was geboren.
Oostvaardersplassen
Opvallend essay in het boek is de analyse van de rol van de media in de teloorgang van de Oostvaardersplassen. Een gemediatiseerde strijd noemen Iris Korthagen e.a. de verslaggeving daarover. Een mediahype met een kwalijke rol voor de journalistiek, met onevenredig veel aandacht voor de uitzondering, waarbij uiteindelijk het beleid en de keuzes daarachter geen schijn van kans hadden, ook omdat media opgehitst werden door social media. Maatschappelijke acceptaties verdampen, politici kiezen eieren voor hun geld, weg goede bedoelingen. Die media-werkwijze is overigens naast een vloek ook wel een zegen, want het vereist meteen ook dat je goed uitlegt wat je aan het doen bent en dat je dus niets moet doen dat je niet uit kunt leggen. Daaraan ontbreekt het in de politiek nog wel eens.
Roundup
Je ziet dat allemaal terugkomen in de roundup-discussie. De samenleving is nog niet doordrongen van dat gifgebruik, journalisten kiezen nog de kant van boeren, dus politici en bestuurders komen nog wel even weg met dit gifgebruik. In landen om ons heen is dat al gekanteld. Hier moet die omslag nog komen, het is wachten op het legitieme moment.
