Er is een breed gedeeld besef dat Nederland vanwege de open economie en kleine defensiemacht moet samenwerken met andere landen. Een ruime meerderheid steunt het Nederlandse EU-lidmaatschap (70%) en het draagvlak voor een ‘Nexit’ is klein (10%).
Het onderzoek naar de mening van Nederlanders over internationale samenwerking is onderdeel van een nieuwe editie van het Continu Onderzoek Burgerperspectieven (COB). Met het COB onderzoekt en duidt het SCP hoe mensen het vinden gaan met de maatschappij en de politiek.
Balans tussen binnen- en buitenland is zoek
Nederlanders zijn zich ervan bewust dat het voor een klein handelsland als Nederland noodzakelijk is om internationaal samen te werken, bijvoorbeeld in de Europese Unie (EU). Maar over hoe die internationale samenwerking in de praktijk vorm krijgt, is niet iedereen positief. De meerderheid van de Nederlanders (63%) vindt dat de regering zich minder op het buitenland moet richten.
Volgens hen is de balans tussen binnen- en buitenland zoek. Ze noemen daarvoor drie redenen. In de eerst plaats vinden veel Nederlanders dat er de afgelopen jaren te weinig aandacht was voor het oplossen van binnenlandse problemen, zoals het tekort aan woningen, asielopvang en de hoge prijzen voor energie en boodschappen.
In de tweede plaats hebben veel mensen het idee dat Nederland internationaal gezien meer doet dan andere landen, bijvoorbeeld op het gebied van asiel en klimaat. Ze vinden Nederland ‘het braafste jongetje van de klas’.
In de derde plaats zijn er mensen die het buitenland zien als oorzaak van problemen in ons land. Zo vinden sommigen dat Europese stikstofregels zorgen voor problemen voor Nederlandse boeren en het oplossen van het woningtekort bemoeilijken.
Anderen zien internationale samenwerking als oplossing
Eén op de drie mensen (36%) vindt dat Nederland zich juist meer op het buitenland moet richten. Deze groep ziet internationale samenwerking als oplossing voor nationale problemen. Sommigen van hen hebben een moreel argument voor een actieve Nederlandse inzet op het wereldtoneel: een rijk land als Nederland heeft in hun ogen de verantwoordelijkheid om voorop te lopen, bijvoorbeeld als het gaat om CO2-reductie of het helpen van arme landen.
Aandacht voor defensie en internationale veiligheid sinds oorlog in Oekraïne
Dat de meerderheid van de Nederlanders wil dat de regering meer aandacht besteedt aan binnenlandse problemen, is niet nieuw. Ook in 2011 en 2018 dacht een meerderheid er zo over. Op één punt zien we wel een duidelijke verandering in de publieke opinie en dat is op het gebied internationale veiligheid. In 2011 waren hierover nauwelijks zorgen en wilden mensen vooral dat er bezuinigd werd op defensie. Sinds de oorlog tussen Rusland en Oekraïne in 2022 is dit anders. Het aandeel mensen dat minder geld wil uitgeven aan militaire missies is gedaald. In vergelijking met 2019 zien meer mensen defensiesamenwerking als belangrijk thema voor de EU. Daarbij vindt een ruime meerderheid (69%) dat Nederland evenveel moet bijdragen aan defensie en veiligheid als andere Europese landen. Anders dan bij asiel en klimaat, hebben Nederlanders op dit thema niet het idee dat Nederland voorop loopt.
Publieke opinie in een veranderende wereldorde
Dit en een tweede SCP-onderzoek naar internationale samenwerking laten zien dat bij de publieke opinie over het buitenland ten minste drie dingen van belang zijn. Ten eerste willen mensen dat hun zorgen worden gezien en hun belangen meetellen – zowel bij binnenlandse problemen als bij internationale afspraken over thema’s als klimaat, asiel of defensie. Ten tweede willen mensen dat de keuzes die gemaakt worden rechtvaardig zijn. Veel Nederlanders hebben het idee dat de lasten tussen mensen en tussen landen niet eerlijk worden verdeeld. Ze denken dat Nederland meer doet en uitgeeft dan andere landen. Ten derde willen mensen zien wat internationale samenwerking Nederland oplevert. Bijvoorbeeld als het gaat om de Nederlandse economie, op het gebied van veiligheid of het oplossen van internationale problemen op het gebied van klimaat, immigratie of de bestrijding van infectieziektes, zoals in de coronapandemie.
Het kabinet streeft ernaar dat mensen beter zijn voorbereid op een internationale crisis en zet in op het vergroten van de maatschappelijke weerbaarheid. Josje den Ridder, projectleider van het COB: “Uit ons onderzoek blijkt dat mensen internationale veiligheid sinds 2022 belangrijker vinden dan voorheen. Dat maakt de kans groter dat mensen hierin meegaan dan pakweg vijf jaar geleden. Van de andere kant zien we dat wat Nederlanders willen doen, laten of steunen ook afhangt van het beeld dat zij hebben van wat Nederland doet in vergelijking met andere Europese landen. En veel mensen hebben het idee dat Nederland meer doet dan anderen, wat de steun voor internationale samenwerking of het dragen van risico’s niet bevordert. Dat is iets om als kabinet rekening mee te houden.”
Over het Continu Onderzoek Burgerperspectieven – 3e editie 2024
Dit is de derde editie van het Continu Onderzoek Burgerperspectieven (COB) die het SCP in 2024 uitbrengt. Uit dit onderzoek blijkt naast het bovenstaande dat het vertrouwen van Nederlanders in de politiek schommelt. Rond de Tweede Kamerverkiezingen in november 2023 en bij de aankondiging van het nieuwe kabinet steeg het vertrouwen, maar tijdens de formatie daalde het.
Onvrede over wat de politiek bereikt en hoe ze dat doet, blijft echter overheersen. De stemming over het land als geheel blijft somber: 58% van de Nederlanders vindt dat het de verkeerde kant op gaat. Daarnaast vinden meer mensen dat er maatschappelijke conflicten zijn dan in 2023. In het voorjaar van 2024 zag 71% conflict tussen mensen met verschillende politieke opvattingen, in 2022 en 2023 lag dat net boven de 60%.
Klik hier om het onderzoeksrapport te downloaden
Over het thema internationale samenwerking, verscheen op 19 november 2024 ook het rapport Grenzen verkennen van Europese solidariteit van Maja Djundeva en Renske Hoefman.
