Door Martin van der Hooft
1945
“Jongens waren het, jongens met een geweer veel te groot voor hun handen om vast te houden. Ze stonden huilend bij mijn vader aan het tuinhek. Ze huilden omdat ze graag terug wilden naar huis, naar hun moeder.” De vrouw die me dit verhaal – over 17 jarige Duitse soldaten – vertelde was dezelfde vrouw die vertelde over de angstige momenten waarin een paar dagen voor ‘het tuinhek’ de Duitse bommen letterlijk vlak naast hun huis neersloegen en gaten sloegen in Rotterdam. En het was dezelfde vrouw – mijn moeder – die al vrij snel na die verschrikkelijke oorlog vriendschap sloot met Duitsers die ze toevallig was tegen gekomen op een vakantie.
Mercedes
Ik weet nog dat ze daar door onze overbuurman op werd aangesproken. “Het was toch te gek voor woorden dat die ‘moffen’ zo maar hun dikke Mercedes voor zijn raam durfden te parkeren!!!” Toen mijn moeder hem daarop vroeg of ze aan haar gasten moest vragen of ze de auto een stukje verderop wilde parkeren, was het gesprek – ergens midden jaren zeventig, dus al snel zo’n 40 jaar na de oorlog – snel afgelopen.
Mijn bescheiden moeder
Ieder jaar op 4 mei denk ik aan die kleine vrouw terug. Ze leek soms zo breekbaar, nooit op de voorgrond tredend. Maar haar wil was ijzersterk. Het feit dat ze als jong meisje de verschrikkingen van de oorlog van heel dichtbij meemaakte en toch die oorlogswaanzin wist los te koppelen van de individuele soldaat is daar slechts één voorbeeld van. Ik vind het het ultieme gevoel van vrijheid weerspiegelen. Zelf slachtoffer zijn, maar uit die rol durven – en kunnen – komen en je inleven in de andere partij. Ja, daar zelfs medelijden mee hebben en de mens achter de pleger willen zoeken én vinden.
Op zoek naar vrijheidsverhalen
Op dit moment zijn we bij RTV Focus samen met Museum ANNO in Zwolle op zoek naar Vrijheidsverhalen. Het Museum stelt daarbij heel nadrukkelijk dat die verhalen wel over de oorlog mogen gaan, maar dat dat niet een verplichting is. Vrijheid is immers niet een stilstaand begrip maar een zich continu ontwikkelend proces. In een speciale uitzending – die ik mocht presenteren – kwamen zo verhalen langs van een dochter uit een NSB-gezin die zich pas op 63-jarige leeftijd voor het eerst vrij voelde, een verhaal van een vrouw die zich ontworstelde uit een sekte-achtige omgeving, en een heel persoonlijk verhaal van een vrouw die – na jarenlang opgesloten te hebben gezeten in een gezin vol geweld – eindelijk voor zichzelf koos. Op mijn vraag wanneer zij zich echt vrij voelde, antwoordde ze: “Pas toen ik mezelf niet meer als slachtoffer zag. Ik eiste mijn geboorterecht op. En daarbij hoort persoonlijk geluk.”
Ik kon niet nalaten om op dat moment aan mijn moeder te denken. Ook zij weigerde slachtoffer te blijven en daarom net als veel Nederlanders ‘de Duitser’ te haten. Daarom voelde ze zich dan ook echt vrij.
Maar let wel op! Dat vrij zijn is wat anders dan alles maar vergeten. Ze eiste van ons om te blijven herinneren en gedenken. Ik hoop dat ik op zijn minst die levenslessen van haar heb opgeslagen.
