In mijn geboortejaar 1958 bevolkten 2,8 mld. mensen de aarde en werd in Nederland een stuk eenvoudiger geleefd. Een auto was een luxe, er werd met de hand afgewassen, gingen met eigen flessen naar de melkwagen en er werd maar één vertrek in je huis verwarmd. Sindsdien steeg de wereldbevolking met bijna een factor 3 en het grondstoffenverbruik met ongeveer een factor 6.
Periode Wereldbevolking Grondstoffenverbruik
1958-2024 +193% +494%
Dat betekent dat het verschil tussen het gebruik van grondstoffenbronnen en het herstel daarvan (regeneratie) enorm is toegenomen. Om dit verschil te verkleinen moet op een één of andere manier het grondstoffenverbruik omlaag. Als je dat wilt bereiken zonder te ontgroeien (degrowth), wordt circulariteit extra urgent. Dat is een hele opgave. Stel bijvoorbeeld dat de economie met 2% groeit. Dan verdubbelt de economie binnen een halve generatie. Om het grondstoffengebruik niet te laten stijgen moet deze in dezelfde tijd halveren. Een hele opgave gelet op het huidige grondstoffenverbruik.
Huidig grondstoffenverbruik
Het totale verbruik aan nieuwe materialen groeit jaarlijks met 2,3% en bedroeg in 2024 wereldwijd 106,6 mld. ton . In dit tempo wordt het grondstoffenverbruik in 2060 59% hoger t.o.v. het niveau in 2024 . Daarbij moet worden gerealiseerd dat niet alle in de aardkorst aanwezige grondstoffen gedolven kunnen worden. Ze liggen diep onder de zeebodem, onder steden of natuurgebieden. Bovendien naarmate je meer delft, neemt de kwaliteit van erts verder af. In kopererts zit , afhankelijk van de soort erts, 0,7 tot 2% koper. In het verleden was lag dat percentage op zo’n 20-30%. Er komt een moment dat het delven van koper teveel energie en dus geld gaat kosten. Om dat moment uit te stellen, is circulair produceren noodzakelijk. Koper leent zich daar overigens goed voor. Het is bijna zonder kwaliteitsverlies te recyclen. Het wordt dan ook ‘eeuwige metaal’ genoemd.
Toch wordt op dit moment de urgentie om circulair te worden, nog niet gevoeld. Uit onderzoek van Triodos blijkt dat minder dan de helft (48%) van mening is dat het grondstoffenverbruik omlaag moet. Voor slechts 8% is dat de belangrijkste transitie. De grondstoffentransitie schiet dan ook niet erg op.
De grondstoffentransitie komt niet goed van de grond (zeker niet mondiaal)
Nederland verbruikt jaarlijks 221 miljoen ton aan materialen (mineralen, fossiele brandstoffen, metalen en biomassa). Een groot deel hiervan, 76,5%, betreft nieuwe grondstoffen. Nederland is dus voor 24,5% circulair.
Als we kijken naar de productiewaarde (toegevoegde waarde) van bedrijven die gebruik maken van een circulaire strategie (R-strategie), dan komt dat neer op 40 miljard euro . Dat bedrag is ongeveer 5% van de nationale productie. Vanuit dat perspectief is Nederland voor 5% circulair. Het begin is er zullen we maar zeggen.
(Lees verder onder afbeelding)
Het zou mooi zijn als we t.z.t. wat hoger op de R-ladder kunnen komen. We zitten met 83% Repair en Recycle wat laag. Te meer als je realiseert dat het aandeel hoogwaardige recycling minder dan 40% is.
Wereldwijd ziet het beeld er nog slechter uit. De circulariteit is afgenomen met een vijfde. Daardoor is het aandeel van secundaire materialen in het totale materialengebruik in 2023 gedaald naar slechts 7,2 procent. Daarbij is de textielindustrie met slechts 0,3% circulariteit het dieptepunt. Als we niet bereid zijn grondstoffen duurzamer te winnen, dan kan dat niet zonder consequenties blijven.
Consequenties als dat zo blijft
Als het tempo van grondstoffenwinning niet dichter bij het natuurlijk herstel (regeneratie) komt te liggen, worden belangen van toekomstige generaties genegeerd. Wat moeten we doen om dat te voorkomen? Henckens promoveerde op het onderwerp Managing Raw Materials Scarcity en definieert duurzame winning van grondstoffen als de winningssnelheid van een mineraal waarbij een wereldbevolking van 9 miljard mensen gedurende 1000 jaar van die hulpbron kan worden voorzien. Arbitrair natuurlijk, maar dusdanig lange termijn dat het een prestatie zal zijn als dat gaat lukken. Als gedachtenexperiment is het een acceptabele termijn.
Op basis van deze definitie is de conclusie dat van de 65 onderzochte minerale hulpbronnen de winningssnelheid van 15 minerale hulpbronnen momenteel niet duurzaam is. Uit tabel 1 blijkt dat de winning van acht van deze vijftien met meer dan de helft moet worden teruggebracht. Zo niet, dat is het een kwestie van een tot drie generaties voordat de grondstof alleen nog buitenaards te verkrijgen is.
Dat blijkt uit de derde en zesde kolom waarin de uitputtingstijden staan weergegeven. Aanname daarbij is dat de winning jaarlijks met 3% toeneemt tot 2050 en daarna stabiliseert. Verder gaat het hier om geologisch aangetoonde voorraden.
(Lees verder onder afbeelding)
Antimoon als brandvertrager in textiel of plastic en goud in componenten voor smartphones raken, als het winningstempo niet met 96% resp. 92% omlaag gaat, snel uitgeput. Vlak voor en vlak na 2050 en dus binnen de huidige generatie. Bij boor, een element met halfgeleidende en hittebestendige eigenschappen, duurt het wat langer. Ongeveer twee en een halve generatie. Koper raakt binnen anderhalve generatie uitgeput. En dat terwijl de vraag naar koper in verband met de energietransitie nog sterk gaat toenemen. Het maakt circulariteit nog urgenter. Maar er zijn nog meer argumenten.
Als we niet circulair worden en doorgaan het aanspreken van voorraden grondstoffen zal er steeds meer mijnbouw moeten plaatsvinden voor elke kilo metaal. Dikwijls ten koste van kwetsbare natuur. Land moet worden afgegraven op zoek naar metalen. Daarbij worden chemicaliën gebruikt die weer een gevaar vormen voor natuur en mens.
Daarnaast, als we niet circulair worden, blijven we afhankelijk van buitenlandse leveranciers van (zeldzame) metalen. Dat heeft geopolitieke consequenties zo bleek bijvoorbeeld in 2023. China beperkte in dat jaar de export van twee metalen, gallium en germanium, die essentieel zijn voor de chipindustrie .
Als we niet circulair willen worden heeft dat serieuze consequentie op verschillende vlakken. Uitputting, milieuschade en geopolitieke spanningen. Maar, het gaat niet alleen om de vraag of we het willen maar ook of we wel circulair kunnen worden. Daarover in de volgende column Kort Circulair meer.
Links
1) https://www.unep.org/resources/Global-Resource-Outlook-2024 p.18
2) idem
3) https://www.clo.nl/indicatoren/nl300601-toegevoegde-waarde-circulaire-economie-2001-2022
4) https://www.circularity-gap.world/textiles
5) Zie voor dit proefschrift: https://dspace.library.uu.nl/handle/1874/339827
6) Zie https://www.businessinsider.nl/china-export-metalen-chip-industrie-rivaliteit-westen-asml/
