Kort Circulair: Stadsmijnbouw, dat scheelt nogal

Columnist Ebel Berghuis licht het begrip 'stadsmijnbouw' toe en vraagt aandacht voor een boek van Ronald Rovers over het recirculeren van grondstoffen en de dilemma's daarbij.

Interessant? Deel het artikel

kees 240119 vuilniszak

Alle grondstoffen zijn hernieuwbaar schrijft Ronald Rovers in zijn boek Gebroken Kringlopen.  Maar hernieuwing (regeneratie) van grondstoffen kan lang duren. Soms miljoenen jaren. Of onze economie dan ook moet krimpen om uitputting te vertragen,  hangt af of we de levensduur van producten kunnen verlengen  (dankzij design for robustness and repairability) en of we ondergronds delven kunnen vervangen door bovengronds delven.

(tekst loopt door onder afbeelding)

Door bovengronds delven maak je gebruik van grondstoffenvoorraden die in de vorm van producten opgeslagen zijn. Urban mining in goed Engels. Stadsmijnbouw is goed Nederlands.  Dat is beter voor het milieu en vertraagt de uitputting van grondstoffen.  Een onmiskenbaar geopolitiek voordeel is ook dat we voor onze grondstoffen minder afhankelijk worden van derde landen.

Bovengrondse grondstoffenvoorraden[2]

Bovengronds is een enorme voorraad grondstoffen. Bijvoorbeeld in gebouwen,  elektronische machines en textiel. Gebouwen vormen een grote stadsmijn bestaande uit 2,72 gigaton (1 gigaton is 1000 miljard kilo) aan materialen.  En dan gaat het niet alleen om beton, baksteen of cement, maar ook om verschillende soorten metalen. In elektronische machines zitten vanzelfsprekend ook veel (schaarse) metalen. Denk aan platina, magnesium, goud of aluminium. De voorraad elektronische machines  telt 10.333 kiloton (1 kiloton is 1 miljoen kilo) . De voorraad textiel, waarin plantaardig materiaal (biomassa) en kunststof te vinden is,  omvat 5.973 kiloton. Opgeteld een enorme voorraad grondstoffen. Uit producten die aan het eind van de (verlengde)  levensduur zijn gekomen, kunnen deze grondstoffen gedolven worden. Een hele uitdaging, dat wel.

(tekst loopt door onder afbeelding)

 

Hergebruik van materialen en grondstoffen

Je zou zeggen dat een stedelijke mijn niet uitgeput raakt omdat hij voortdurend aangevuld wordt. De aanname is dan dat er geen functionaliteitsverliezen optreden bij hergebruik van materialen.

Die aanname klopt niet altijd en dus kan niet alles oneindig worden gerecycled.  Textiel, plastics  en papier zijn niet oneindig recyclebaar. Papier kan zeven keer worden gerecycled[3] maar is wel  van organische oorsprong. De primaire grondstof is daarom hernieuwbaar. Textiel is evenmin oneindig recyclebaar. Wanneer textiel is gemaakt van plantaardige materialen, is de primaire grondstof eveneens hernieuwbaar.   Dat geldt niet voor plastic, ondanks dat olie is gevormd uit organisch materiaal en de benodigde hitte en druk van nature aanwezig zijn in de aarde. Probleem is dat hernieuwing tergend langzaam gaat. De huidige olievoorraad is in 65 miljoen jaar gevormd. Naar schatting 14.000 liter per jaar[4]. Veel te weinig voor de huidige behoefte.  Plastic kan echter tot maximaal dertig keer voor PET-flessen worden gerecycled[5]. Voorlopig is er nog plastic afval voldoende en kunnen we nog vele jaren vooruit met het recyclen van plastic.

Glas en metalen (ferro- en non- ferro) zijn daarentegen wel oneindig recyclebaar. Zo kan aluminium  worden gerecycled zonder zijn eigenschappen te verliezen. En dat, volgens Alutrade[6], tegen 5% van de energie die nodig is om uit bauxiet aluminium te maken.  In vergelijking met primaire productie is het recyclen van staal ook een stuk voordeliger.  Een forse daling van de uitstoot van broeikasgassen van ongeveer 73% en een energiebesparing van 64%[7]. Dat scheelt nogal.

Uitdagingen voor de stadsmijnbouw

Stadsmijnbouw betekent dat elk product een mijn(tje) is van grondstoffen. Helaas zijn producten dikwijls voor recycling gecompliceerd samengesteld waardoor grondstoffen daaruit moeilijk te ontginnen zijn.  Weekmakers in plastics, gelaste metalen onderdelen, verlijmde onderdelen, gekleurd materiaal of sterk vervuild materiaal. Allemaal kenmerken die hergebruik lastiger maken. Dat vraagt om technologische oplossingen. Producten die aan het eind zitten van de levenscyclus moeten eenvoudig te demonteren zijn. Producenten moeten daarom worden aangezet tot design voor disassembly.  Dat wil (bijvoorbeeld) zeggen: zo weinig mogelijk samengestelde materialen gebruiken en schroeven  i.p.v. lassen. Ook dat scheelt nogal

Een andere grote uitdaging is het inzamelen van producten die aan het eind van de (verlengde) levensduur zitten. Er moet een inzamelingsinfrastructuur zijn en de eigenaren of leveranciers moeten tot inzameling bereid  zijn. Deze retourbereidheid heeft een grote impact op de grondstoffenkringloop. Craig Jones van Circular Ecology[8] geeft daarvan een mooie illustratie. In Groot Brittannië wordt 55% van de aluminium blikjes gerecycled.

De levensduur van een blikje is gemiddeld 60 dagen. Dat betekent dat er jaarlijks 95% van het aluminium verloren gaat. De 5% aluminium die niet verloren gaat is de daadwerkelijke grondstoffenkringloop.  Het scheelt dus nogal als het retourpercentage van blikjes een stuk hoger zou zijn.

Bovengrondse mijnbouw: elektronica

Bron:Pixabay

Het retourpercentage van  elektronisch afval is niet hoog. Slechts minder dan de helft van het Europese elektronisch afval wordt gerecycled. Dat geldt eveneens voor Nederland zo laat onderstaande grafiek zien. Bijzondere metalen belanden dientengevolge veel te vaak in afvalverbrandingsovens. Onvoorstelbaar als je bedenkt dat in een ton afgedankte mobieltjes 20 tot 30 keer meer goud zit dan in een ton gouderts[9]. Het scheelt nogal als je een berg afgedankte mobieltje als een goudmijn gaat behandelen.

(tekst loopt door onder afbeelding)

 

 

Bron CBS[10]

Stimulering stadsmijnbouw

Stadsmijnbouw. Het scheelt nogal en dus is er alle reden om het te bevorderen.  Het marktmechanisme kan daarbij helpen.  Omdat nieuwe grondstoffen vaak veel goedkoper zijn, is het voor een producent niet aantrekkelijk is om voor recyclaat (hergebruikt materiaal) te kiezen.  Het scheelt nogal als milieuschade door ondergronds delven meer wordt beprijsd. Dat maakt nieuw gedolven grondstoffen (virgin grondstoffen) een stuk duurder en stimuleert het gebruik van recyclaat. Zo werkt de vrije markt immers.

Het kan ook niet-marktconform. Door wetgeving die het gebruik van recyclaat bevordert. Een voorbeeld daarvan is de kunststof branche. Voor deze sector is het vanaf 2030 verplicht dat producten voor 35 procent uit recyclaat bestaan.

Overigens heeft de Europese commissie in maart 2023 de Critical Raw Materials Act gepresenteerd. Het doel daarvan is de beschikbaarheid van kritieke grondstoffen veilig te stellen en minder afhankelijk te worden van derde landen[11].  Onder meer door middel van recycling. Stadsmijnbouw dus. Inmiddels hebben het Europees Parlement en de Raad van de Europese Unie een voorlopig politiek akkoord hierover bereikt. Ook dat scheelt nogal.

(tekst loopt door onder afbeelding)

© Streetwise Reports

Voetnoten

[2] De gepresenteerde gegevens betreffen 2019 en zijn afkomstig uit: Voorraden in de maatschappij: de  grondstoffenbasis voor een circulaire economie deel II, Universiteit Leiden en CBS, november 2020.

[3] https://www.rajapack.nl/milieubewust/infographic-recyclebaar-afval

[4] Rovers, R. (2018), Gebroken kringlopen  Naar een volhoudbaar gebruik van bronnen, Eburon, Delft 2018, p.259

[5] https://www.klimaathelpdesk.org/answers/welk-materiaal-is-het-meest-duurzaam-om-te-recyclen/

[6] https://www.linkedin.com/pulse/how-many-times-can-aluminium-recycled-alutrade-ltd–qh5ue/

[7] Broadbent. C. (2016) Steel’s recyclability: demonstrating the benefits of recycling steel to achieve a circular economy. The International Journal of Life Cycle Assessment 21, 1658-1665. https://doi.org/10.1007/s11367-       016-1081-1  Uit: https://www.klimaathelpdesk.org/answers/welk-materiaal-is-het-meest-duurzaam-om-te-recyclen/

[8] https://circularecology.com/news/circular-economy-recycling-is-not-a-benefit

[9] https://circularecology.com/news/circular-ecology-panellist-at-hewlett-packard-living-exchange-conference

[10] https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2022/46/oude-mobieltjes-laptops-en-tablets-verdwijnen-in-la-of-doos-op-zolder

[11] https://www.rijksoverheid.nl/documenten/publicaties/2023/02/02/nl-non-paper-on-the-action-plan-on-critical-raw-materials-and-the-critical-raw-materials-act

 

Bron: Streetwise Reports  

Word supporter van HierinSalland

HierinSalland is voor, maar ook van Salland. Word supporters en ondersteun ons. Door mee te doen of met een kleine bijdrage.

Interessant? Deel het artikel

Meer over

Blijf op de hoogte

Abonneer je op een of meerdere van onze nieuwsbrieven en ontvang elke week een update van de artikelen op Hier in Salland. Om de twee weken verloten we onder de abonnees om en om een pakket uit de biologische boerderijwinkel Overesch en de biologische Supermarkt in het Bos van Kleinlangevelsloo, beiden in Raalte. Bekijk de spelregels.

Laat een reactie achter

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Blijf op de hoogte

Abonneer je op onze nieuwsbrief en ontvang elke week een update van de artikelen op Hier in Salland. Iedere maand verloten we onder de abonnees een pakket uit de biologische boerderijwinkel Overesch in Raalte. Bekijk de spelregels.

Ook interessant

Sorry, geen nieuws gevonden