Onder het mom van efficiency vindt er al jaren schaalvergroting plaats op vele gebieden, denk aan de belastingdienst, UWV, DUO, Gezondheidsorganisaties, maar ook providers van diensten en commerciële bedrijven. Meer en meer worden we geconfronteerd met schandalen met heel ingrijpende gevolgen voor mens en dier. Recente voorbeelden zijn de toeslagenaffaire en de afschuwelijke taferelen bij slachterij Gosschalk.
Door Kees Huls
Schaalvergroting leidt tot verlies van verantwoordelijkheid
Schaalvergroting heeft tot gevolg dat complexere organisaties ontstaan waarin niemand meer zijn eigen verantwoordelijkheid kan of wil nemen en het totaaloverzicht verloren raakt. De foto bij dit artikel toont een slager met zijn rund dat hij gaat slachten voor een feestdag. De trots straalt er vanaf en reken maar dat die slacht zo verantwoord mogelijk gebeurde. Ik heb nog nooit een foto gezien van meneer Gosschalk of een collega die trots bij een veewagen staat wanneer deze gelost wordt! Door de enorme concurrentiedruk worden zwaar onderbetaalde, meest buitenlandse, werknemers ingezet die (te) hoge productienormen moeten halen met deze misstanden tot gevolg.
Schaalvergroting leidt tot verlies van contact en voeling met de buitenwereld
Over het algemeen geldt: hoe groter de organisatie hoe moeilijker benaderbaar. Wanneer men mensen telefonisch wil benaderen moet men zich eerst langs een blikken Miep worstelen die je instrueert welke toetsen gedrukt moeten worden om de bron van wijsheid te bereiken. Als je al het geluk hebt een levend wezen aan de telefoon te krijgen is dit alleen maar getraind om in een zeer beperkt deelgebied meestal onbevredigende antwoorden te geven, alleen maar standaard informatie, zonder enige nuance of belangstelling voor het individu. Chefs van hen aan de lijn krijgen in de hoop dat die meer overzicht hebben is meestal uitgesloten. Normale e- mailadressen, zodat je je verhaal in je eigen woorden op papier kunt zetten, hebben deze organisaties nooit. Je moet het maar doen met een standaardformulier op de website waarbij je, net als bij blikken Miep allemaal voorgekookte opties moet invullen anders kom je niet verder. Meestal staat de op jou toepasselijke optie er net niet bij en vul je maar wat in, wat dan weer tot complicaties leidt. Ouderwets brieven sturen werkt ook niet optimaal. Meestal krijg je gewoon geen antwoord en als je het al krijgt is dat meestal pas na een schandalig lange tijd. Aangetekend sturen helpt bijna nooit. Ik heb ooit eens een test gedaan: 10x gebeld naar de Belastingtelefoon met dezelfde vraag, 6 verschillende antwoorden. Ook zie je hierdoor vaak een soort ambtenarenterreur ontstaan, die hun macht misbruiken. Ik had eens een geschil met het ministerie van Financiën waar ik steeds weer tegen bovengenoemde problemen aanliep. Uiteindelijk schreef ik ten einde raad aan de minister en werd ik uitgenodigd op het ministerie. Misschien was mijn binnenkomer niet optimaal. Er waren 5 glazenwassers bezig aan de enorme glazen façade van het ministerie en mijn luide reactie was: “Tenminste nog 5 mensen die hier echt werken.” Het gesprek met een topambtenaar verliep onbevredigend maar hij wees mij er wel fijntjes op dat schrijven aan een minister zinloos was omdat hij of zij daar hooguit 4 jaar zat en de ambtenaren veel langer, zodat alleen zij uiteindelijk bepaalden wat er gebeurde. Veelbetekenend!
Schaalvergroting leidt tot ratraces
Veel ondernemers en organisaties worden min of meer tegen hun zin gedwongen om mee te gaan in deze ratrace maar moeten wel omdat het ze anders fataal wordt. Een goed voorbeeld is de agrarische sector. Deze wordt totaal beheerst door veel te grootschalige organisaties op het gebied van zuivelverwerking, veevoeder en veilingen en de supermarkten die in hun nek hijgen. Banken, machineleveranciers en aannemers profiteren gretig mee. Omdat boeren per definitie individualisten zijn, zijn ze ook nog eens slecht georganiseerd ten opzichte van andere branches en verschijnen er nu heel donkere wolken voor hen door milieuproblemen etc. waarvoor zij onevenredig zwaar dreigen te moeten opdraaien.
Schaalvergroting leidt tot onnodige toename van verkeer
Doordat overheidsorganisaties, scholen en ziekenhuizen steeds meer gecentraliseerd worden leidt dat tot onnodige verkeersbewegingen van cliënten, scholieren, studenten, maar ook de eigen personeelsleden. Dit is een trend die absoluut niet in de huidige tijd past.
Opknippen
In het bedrijfsleven is men er al lang achter dat schaalvergroting niet ideaal is en worden vele molochs weer opgeknipt in kleinere eenheden. Dit moet dringend ook in de publieke sector gebeuren: Iedere gemeente weer een eigen belastingdienst, arbeidsbureau, gezondheidsdienst, GAK, controleorganisaties enz. Gemeenten met 18+ onderwijs ook DUO. Gevaar is hierbij wel de passende rijks financiering. In tegenstelling tot de ons omringende landen hebben provincies en gemeenten vrijwel geen eigen belastinginkomsten en zijn ze afhankelijk van de luimen van het rijk voor wat zij toegeschoven krijgen. Zie de schandalige overdracht van het sociaal domein aan de gemeenten met absoluut ontoereikende financiering. Dit bleek eigenlijk een ordinaire kostenbesparing te zijn. Ook weten wij hier in het oosten, dat hoe verder van Den Haag, hoe kariger de financiële ondersteuning. Een passend gedeelte van de belastingheffingen dient overgeheveld te woorden naar gemeenten en provincies.
Dichter bij de mensen de ideale oplossing?
Op het eerste gezicht lijken dit duurdere oplossingen maar wanneer je ziet wat het kost om bijvoorbeeld de ontstane problemen door de toeslagenaffaire op te lossen denk ik dat dat niet zo is. Vergeet niet dat deze affaire nog maar het begin is van vele die nog zullen volgen met UWV, DUO enzovoort. De sneeuwbal is gaan rollen! En dan hebben we het alleen nog maar over geld. Dat de gewone burger een persoonlijker behandeling zal krijgen met oog voor het individu. voorkomt allerlei sociale rampen zoals we die recent hebben leren kennen. Zeker zo belangrijk en niet in geld uit te drukken. Ook voor kleinere ondernemers is het belangrijk dat zij kunnen werken op de manier die zij willen. Niet gedreven door onverantwoorde, doorgeschoten externe ontwikkelingen met bijbehorende banken, organisaties en leveranciers.
Supermarkten
Supermarkten hebben ook veel te veel invloed gekregen. Op de Nederlandse markt zijn nog maar 6 partijen over, die de prijzen dicteren. Zowel aan de in- als verkoopkant. Ook sociaal hebben zij veel kwaad aangericht door hun steeds uitgebreidere openingstijden. Kleine middenstanders kunnen hier niet adequaat op reageren. Voor langere openingstijden op doordeweekse dagen kan ik nog een beetje begrip opbrengen met een toenemend aantal tweeverdieners met steeds flexibeler werktijden. Opening op zondag is echter waanzin. Voor mij niet op religieuze gronden, als past ons zeker begrip voor mensen die daarom wel de zondagsrust willen respecteren. Zondagsrust is goed voor iedereen in de opgefokte wereld waarin we leven. Maar ook economisch gezien heeft opening op zondag geen enkele waarde, zelfs een negatieve. Mensen gaan niet meer etenswaren kopen wanneer winkels langer open zijn, de vraag is vast. Volgens de niet bepaald riante CAO voor het levensmiddelenbedrijf moeten zij hun personeel voor zondagsuren 2x zoveel betalen. Ook is het totaal aantal openingsuren per week toegenomen bij gelijke omzet. Kostenverhogend! De wens op zondag open te gaan is hoofdzakelijk gebaseerd op de verwarrende situatie vroeger, dat in de ene gemeente wel en de andere niet opening op zondag was toegestaan, waardoor ondernemers die dicht moesten blijven klanten verloren aan soepeler gemeenten in de omgeving. Totale winkelsluiting op zondag zou, zo blijkt uit het bovenstaande, tot prijsverlagingen moeten leiden en betere sociale omstandigheden.
