Kamal Ramkalup was een jaar lang Opbouwwerker in Raalte. Hij kwam ‘achter de voordeur’ van laag geletterden, minder opgeleiden, asielzoekers en vluchtelingen. Als je, vindt Ramkalup, die mensen mee wil nemen in de duurzame samenleving waar we naar op weg zijn, een gezonder leven, een groener leven, een klimaat-bewuster leven, dan moeten de Sallandse gemeenten aan de bak met educatie, voorbeeldverhalen vertellen en bijvoorbeeld het inrichten gezamenlijke groentetuinen.
Door Kamal Ramkalup
Uitdagingen
Bewustwording en actie voor een leefbaar en gezond (leef)klimaat staat nu hoog op de nationale agenda. In het nieuwe regeerakkoord worden er miljarden voor uitgetrokken. De gemeente Raalte heeft vier jaar geleden na de verkiezingen een duurzaamheidsparagraaf opgenomen in het Roalter Akkoord. Ik denk dat maar weinig burgers ook maar enig idee hebben van de uitgangspunten in dat akkoord. Ik denk zelfs dat de relevante organisaties ze niet kennen. Waar worden er nu op dit moment activiteiten uitgevoerd die relatie hebben met dat akkoord? Welke initiatieven kunnen we ontdekken? Is er communicatie rondom georganiseerd, ofwel: wordt de samenleving meegenomen in wat de gemeente doet?
De kans is groot dat alleen een klein groepje duurzaam-specifieke organisaties de genoemde ambities kennen. En zelfs dat durf ik te betwijfelen. Waar jaagt Raalte dit thema wél aan? Wie regisseert het aanbod? Wie initieert, organiseert, faciliteert? En gaat dat top down of bottom up? Of zijn de duurzaamheidsambities uit het Roalterakkoord niet meer dan kreten? Opbouwwerk in Raalte, zou meer en actiever aandacht moeten besteden aan burgerparticipatie- en educatie, om de betrokkenheid en bewustwording bij bewoners in kwetsbare wijken zoals in Noord, Zuid en Centrum. In deze wijken wordt op inkomen, eenzaamheid, gezondheid, sociale vaardigheden en opleiding laag gescoord. De meeste bewoners uit deze doelgroep hebben alleen oog voor noodzakelijk levensonderhoud. Men (over)leeft als het ware in een structureel isolement. Het aantal jonge (gebroken) gezinnen met een minimum inkomen valt op. Deze gezinnen kampen ook met kwesties rondom de genoemde leefbaarheidsterreinen. Het leefmilieu van de doelgroep is vooral onderhoudsarm; men vermijdt groene energie (bomen, planten, gewassen) omdat de groep een lage energiespiegel heeft (o.a. ongezonde leefstijl, armoede, veel stress) en vaak ook laag opgeleid is. Hierdoor is men onvoldoende bewust van het geluk en plezier die duurzaamheid (kosteneffectief) met zich meebrengt. Voor de groep nieuwkomers, nieuwe culturen, gelden dezelfde argumenten.
Hoe pak je dat nu aan?
Laaggeletterdheid is een serieus vraagstuk in Raalte. Zeker in de genoemde kwetsbare wijken. Het thema is diep ingesleten en wordt als het ware geaccepteerd als normaal. Voor zover mij bekend is er niet een herkenbare en zichtbare organisatie in Raalte die dit thema aanpakt, anders dan inburgering voor Vluchtelingen. De taal leren met eenvoudige begrippen, dicht bij de mensen, bijvoorbeeld hoe om te gaan met hun tuin, water, energie via makkelijke concepten (bingo, kruiswoordraadsel, wijk-braderie, kinder-quizzen) kunnen een belangrijke bijdrage leveren om enerzijds de taalvaardigheden van zwakke wijkbewoners te verbeteren en anderzijds hiermee klimaatbewustwording in te slijten. Creatief belonen en waarderen van inzet (sponsoring via supermarkten, gas en waterleveranciers) kan een stimulans zijn.
Mooie verhalen aan elkaar vertellen helpt ook: dat de een voorbeeld is voor de ander. Mensen passen hun gedrag eerder aan als de buren het ook al doen. Er zijn heel mooie concepten te bedenken om daar zowel burgerschap als duurzaamheid als gezondheid naar hoger niveau te brengen. Je hebt ook de lokale voedselcoöperaties en groen-initiatieven in heel Salland (Broekland Bloeit, Salland Zoemt, Groen Elshof, Eetbaar Olst-Wijhe), daar zetten grote aantallen vrijwilligers zich op een creatieve, educatieve en verantwoorde manier in voor ook het klimaat en bewustwording.
HierinSalland lijkt me een prachtige plek voor communicatie! Hoe mooi zou het zijn als deze creatieve vrijwilligers verhalen gaan vertellen aan zwakke wijkbewoners. Uiteraard is een goede ambiance onontbeerlijk. Gedacht moet worden aan samen koken en eten met gezonde producten van de lokale voedselcoöperaties. Maar ook bijvoorbeeld het organiseren van fiets- en wandeltochten naar duurzame experimenten: educatie en gezond bewegen in een.
In de zwakke wijken zijn er heel veel stenige tuinen. In alle opzichten zijn deze tuinen niet gezond (hitte-stress) en productief. Echter zijn de beheerders van deze tuinen niet in staat om deze tuinen te transformeren naar groene en of voedselrijke ruimtes. Terwijl juist deze burgers de transformatie naar gezond en energiek nodig hebben. Met het groot netwerk aan duurzame organisaties kan gewerkt worden aan groene proeftuinen en kunnen tegelijkertijd de betrokken burgers worden gestimuleerd om zich actief op te stellen. Uiteraard is deze aanpak ook geschikt om onderliggende vraagstukken te signaleren (o.a. armoede, ongezonde leefstijlopvoeding, emancipatie etc.)
Beoogde resultaten
De hierboven geschetste aanpakken zijn zowel kwalitatief en kwantitatief van aard. Kwalitatief in de zin van versterking van sociale vaardigheden, samenwerkingen, het ontwikkelen van een specifieke methodiek per aanpak. Maar ook door mogelijke kruisbestuivingen van de duurzame activiteiten van organisaties en bewoners onderling. Daarnaast zullen bewoners meer en beter weten wie in de gemeente, hun omgeving, wat doet op het gebied van duurzaamheid, een gezonde leefstijl, hoe deze te bereiken. In die zin vergroot de aanpak het ‘overzicht en netwerk’ van wijkbewoners. In kwantitatieve zin kan er een spin-off per wijk ontstaan van organisaties/wijkpartners, deelnemers/vrijwilligers, leeftijden; jong en oud en dus een activiteitenoverzicht over thema’s per gebied. Uiteindelijk kan deze aanpak leiden tot een praktisch zichtbaar en bereikbaar Raalter loket voor burgereducatie op gebied van duurzaamheid, een loket dat maatwerk levert aan groepen burgers, en waardoor het thema ook actief te duiden is, als eigenaar, in de samenleving.
Samenwerking
Ik zie daar de energiebedrijven (energiearmoede!) en waterleverancier, gemeenten Raalte en Olst-Wijhe, Vluchtelingenwerk, WIJZ Samenlevingsopbouw, Maatschappelijk werk de Kern, supermarkten, beroepsonderwijs, basisscholen, zorgorganisaties, voedselcoöperaties met gemak bij betrokken raken!
Kosten en begroting
Het thema is landelijk zeer actueel en de nieuwe regering heeft al toegezegd hier substantieel voor te investeren. Hierop kunnen Raalte en Olst-Wijhe voorsorteren. Maar het begint bij het bereiken van deze groepen. Via gelden voor laaggeletterdheid, armoede, gezond leven en bewegen, als ook burgerparticipatie en samenlevingsopbouw is daar al geld voor gereserveerd in de gemeentebegrotingen. In overleg moet worden bekeken, als deze aanpak als vernieuwend en uitdagend wordt gezien, of daar middelen voor kunnen worden vrijgemaakt. Ook de provincie Overijssel kan gevraagd worden om voor de start, vanwege het unieke karakter, een bijdrage te leveren. Hiervoor is nadere uitwerking en constructief dialoog nodig. Maar het prioritaire van dit thema, conform regeringsbeleid, wijst dringend op aanpak. Links of rechtsom. Ik denk dat je met slechts één coördinerende beroepskracht (vanuit de samenleving, niet ambtelijk), een bescheiden communicatie- en activiteitenbudget, het vliegwiel al georganiseerd hebt. Bereiken wie je moet bereiken en koppelen aan wat er al is.
Het mooie is dat het niet gaat om allemaal ‘nieuw geld’ maar her-alloceren van bestaande budgetten voor welzijn (samenlevingsopbouw, wijkaanpak, vrijwilligerswerk, sociale zaken en educatie, sport), gezondheidszorg en duurzaamheid.
