Als je over haar wilt praten, word je als iemand die gaat praten over een clan van vrouwen. Verward ben je, je weet niet waar te beginnen. Je probeert te ontsnappen uit de gevangenschap van haar ogen. Wil je haar vragen naar haar poëzie, waaruit haar woorden vloeien als “godin van de fontein”. Of naar haar muziek, want ze heeft een melodieuze stem die lijkt op het geluid van brekende diamanten. Of naar haar muziekspel, haar vingers bepalen de hartslag en laten je aan de zee van verbazing zitten, spelend met de magie van haar vingers, zingend met de warmte van haar stem.
In het theater heeft ze een charisma waardoor je de Akropolis kunt bestijgen. En er ook weer moeiteloos af kunt lopen. Ze is een tekstschrijver die haar woorden laat dansen op melodieën.
Voormalig stadsdichter van Deventer, die de muren van haar kasteel binnenging vanuit alle harten:
Johanneke ter Stege
Zeilen met haar zal niet makkelijk zijn, je riskeert in de oceaan te vallen, overboord te slaan, want je kompas vliegt alle kanten op…..
Gesprek in de bibliotheek Deventer
Nadat we aan een tafel in een rustige hoek van de bibliotheek van Deventer zijn gaan zitten, leg ik mijn notitieblok voor haar neer. Dit verleidt haar meteen, ze kan het niet laten, en ze vraagt of ze iets op het papier mag tekenen. Ze tekent op een kinderlijke manier een vogel. Een prachtig intro tot ons gesprek.
Wat verheugde ik mij erop om een warme stroom van antwoorden van haar te krijgen, dus wil ik, voordat ik met haar ga zeilen, op het strand beginnen en dezelfde vraag stellen die op haar website staat, aan de Nederlandse zeemeermin, die tussen de haaien dook, sinds haar eerste dichtbundel Muntjes duiken tussen haaien:
Wie ben jij?
Ze stelt zich eenvoudig voor: de middelste zus tussen twee broers. Van kinds af aan heeft ze al een passie voor zoeken. “Al sinds mijn kindertijd hou ik van zoeken en stel ik veel vragen, ik wil alles om me heen weten, sterker nog, ik denk dat wanneer je openstaat voor het leven, je het goede zult ontvangen. Ik wil niet dat er iets verloren gaat van de belangrijke momenten in mijn leven.. Mooie situaties, een mooi woord, zo begrijp ik het leven beter.”, en voegt eraan toe: “Als ik aan iemand vraag: “Hoe gaat het met je?” ben ik echt geïnteresseerd om dat te weten en doe ik dat niet uit beleefdheid of hoffelijkheid. Ik hou niet van lege woorden die duizenden keren nietszeggend gebruikt worden.”
Soms proef je nog wat bij mijn voorouders is stukgegaan
Johanneke is er trots op, half Nederlands en half Indisch te zijn. De familie van haar moeder, opa en oma, kwamen uit Indië, nu Indonesië. Johanneke praat veel over haar moeder, van wie ze leerde over vrijheid, omdat haar moeders familie emigreerde op zoek naar vrijheid en om aan een de oorlog te ontsnappen. Lachend voegt ze eraan toe: “Nou, het is leuk om iets bijzonders te hebben, de meeste mensen in Nederland zijn gewoon Nederlands!” Mijn moeder gaf me de naam van haar vader, mijn grootvader, zijn naam was Johan, dus koos ze mijn naam: Johanneke. Helaas stierf opa voordat ik werd geboren.
Johanneke studeerde de richting Singer&Songwriter aan de ArtEZ Hogeschool voor de Kunsten in Enschede, de stad waarin ze opgroeide.
Deventer
Wel, beste muzikant, dichter, vertel ons eens hoe je naam wordt geassocieerd met een oude stad als Deventer. ‘Deventer Stadsdichter’, hoe kom je aan die titel?
“Ik heb de functie twee jaar (2015-2017) vervuld. Wist je dat toen ik de titel kreeg ik nog maar een half jaar Deventer woonde? Ik had toen echt nog het gevoel dat ik toerist in de stad was, een vreemd gevoel!” Het gevoel van veranderen van toerist naar inwoner van de stad wordt treffend getypeerd in enkele strofes uit Johanneke’s gedicht Deventer, het gedicht waarmee ze afzwaaide als stadsdichter.
“Je was de liefste onbekende
/in gedroomd vakantieland,
bezaaid met zonnige boetiekjes/waar de kerkklok trage uren slaat.
.
..Je gaf je mensen aan me prijs
/zodat ik jou kon lezen..
..Ik trof de dwarse denkers /uit je sprekende verleden.
..Je bent de IJssel stroom/die schitterend door het landschap voert,
de geur van koek die ‘s morgens in de lucht hangt;
en ik, je aangenomen kind, niet langer een toerist.“
Tussen haar glimlach door verschijnt er een zelfverzekerde blik in haar gezicht: “De titel ‘Deventer dichter’ maakte me trots. Zeker omdat ik hem twee jaar mocht dragen, al was het ook dubbel, want het legde een grote verantwoordelijkheid op mij.
Ik ben veeleisend. Ik heb altijd het gevoel dat ik meer kan. Soms voel ik me wel eens lui, dat er niets uit mijn handen komt. Dit ergert me dan, omdat ik altijd het beste wil en dat motiveert me dan weer. Ik heb het gevoel dat ik veel kansen in mijn leven heb gekregen en aangegrepen om mezelf te ontdekken en te ontdekken wat ik wil en voel me sterk verantwoordelijk om mijn vaardigheden in te zetten.”
Het is mij duidelijk dat Johanneke deze vaardigheid heel mooi heeft gebruikt in haar beschrijving van Deventer in haar gedichten. Ze heeft een stempel gedrukt tussen de grenzen van deze stad. In 2011 vatte Stichting Beeld Geert Groote het plan op om een standbeeld te laten maken ter ere van Geert Groote. Woorden van Johanneke werden gekozen om bij twee standbeelden van de beeldhouwer Karoly Szekeres te plaatsen.
Hieronder de strofen van het gedicht met de titel Lessen van Geert Groote:
Schrijf en spreek in klare taal
Leef je eigen regels na
Wees een brug die beide oevers
met elkaar verzoeken kan
Zoek hoe ver je blik kan reiken
Weiger weg te kijken
Poëzie en zang
Ze leest me een gedicht voor met de titel Mist. “Ik vind het interessant hoe je van de somberheid die de mist voor sommigen suggereert een aangenaam gezicht maakt”, vertelt Johanneke me. “Ja dat gedicht, ik schreef en zong het met kleuters op een basisschool in Zutphen voor mijn werk als Schooldichter. Het ontstond in de ochtend met uitzicht op de zon die uit de mist kwam en de verschillende kleuren van het natte gebladerte van een boom bescheen, dit prachtige tafereel sprak tot mijn verbeelding. Het deed me besluiten om het onderwerp te gebruiken voor de poëzieles later die dag.
Zingen
Ik vraag haar wat meer over haar zingen te vertellen. Ze lacht. “Ik denk dat ik al begon te zingen voordat ik kon praten. Ik zong liedjes en ik schreef teksten. Toen leerde ik mijzelf piano spelen bij ons thuis, tot ik zeven was. Daarna kreeg ik pianolessen en werd ik een soort van pianoverslaafd, om het zo te zeggen! Toen ik nog op school zat en mij soms niet zo prettig voelde wist ik niet hoe snel ik naar huis, naar de piano, moest.. Dat is altijd de veiligste plek voor mij en dat is nog steeds zo. Wanneer ik op een podium sta, vind ik bescherming bij de piano. Maar dat kun je niet vergelijken met mijn kindertijd, ik ben extraverter geworden.”
Theater
En hoe zit het met het theater? “Dat idee kwam in mij op tijdens mijn reizen naar Japan, ik was daar twee keer: in 2017 en 2018. De reis was van meer dan aan één kant inspirerend voor mij. Ik koos ervoor om naar Japan te gaan, omdat ik het gevoel had dat ik alleen in Japan mijn volledige ruimte zou kunnen vinden, de ruimte om me veilig te ontspannen. Ik denk dat Japan veiliger is dan welk land dan ook. Hier ben ik ’s nachts nog steeds bang op donkere plekken, daar heb ik me maandenlang kunnen permitteren om half dagdromend door de straten te gaan. In Japan ging ik naar Hiroshima. Dat raakte me erg. Ik dacht aan mijn grootvader, de vader van mijn moeder, die op een oorlogsdag door de Japanners uit Indië werd meegenomen als krijgsgevangene, en waarschijnlijk op plekken in Japan is geweest waar ik, vele jaren en ontwikkelingen later, ook liep. Als gelukkige toerist, een groter contrast is nauwelijks denkbaar. Je vroeg me aan het begin van onze ontmoeting naar de reden voor de herhaling van het woord oorlog in mijn gedichten.. Dat was mij zelf nooit zo opgevallen. Maar jouw opmerking zet me aan het denken: ik denk dat dergelijke pijn van generatie op generatie wordt overgedragen via de genen. Ik leefde nog niet toen mijn moeder met haar familie hier naartoe kwam. Ik heb de oorlog dus niet meegemaakt, maar ik heb toch het gevoel alsof ik erbij was.
Johanneke is een beetje stil, neemt een slokje van haar kopje thee. “Op het podium moet je sterk zijn, je moet tenminste doen alsof. Iemand mag dan moe of verward zijn, op het podium moet je volledig aanwezig zijn.”
De Nieuwe Oost
Johanneke spreekt haar dankbaarheid uit aan productiehuis De Nieuwe Oost. “Het is de organisatie die zich sinds mijn start aan mij heeft toegewijd. Na mijn opleiding belandde ik bij hen in een talent-ontwikkelingstraject dat me steun en nieuwe inzichten gaf. Het werken met hen heeft mijn leven verrijkt, omdat ze me bij DNO hielpen om alle dromen te verwezenlijken die maar in mij leefden. Zij hielpen me ook om nee te kunnen zeggen wanneer dat nodig is en natuurlijk ja, wanneer het uitkomt. De periode met het productiehuis gaf me vleugels. Wat een ervaring!”
Corona
Toen Corona ons leven binnendrong, deed het Johanneke pijn om alles, waaronder haar theatertour Muntjes duiken tussen haaien en het lesgeven op scholen, plotseling te moeten stoppen. Die totale stilstand was moeilijk te verdragen voor een actief persoon zoals zij. “Het is heel naar wat er gebeurde, de gevolgen van corona stemden me een tijd lang erg somber en zorgelijk. Ik herkende mezelf niet in het lusteloze gezicht dat ik ‘s morgens in de spiegel zag. Ik heb er veel over getobt wat ik zou kunnen doen om het beter te maken voor mezelf en de mensen om me heen, en vond uiteindelijk het licht in deze donkere dagen door contacten te leggen met mijn vrienden om samen nieuwe projecten te creëren. Zo kwam het licht weer vanuit de duisternis naar me toe. Dus begon ik aan projecten waar ik al een tijdje mee bezig was.
De kunstenaar Jeroen Hermkens maakte bijzondere lithografische portretten van mensen en steden. Hij vroeg me of hij eens een portret van me mocht maken en dat portret heeft inmiddels een plek in een van zijn boeken gekregen. Ik vond het contact met hem en zijn werk bijzonder en benaderde hem of hij na dat portret ook eens iets in samenwerking zou willen maken. Dat leek hem reuzeleuk. We zijn sindsdien bezig met een portrettenreeks met teksten van mijn hand. Daarnaast ben ik bezig met de muzikant Yonga Sun, die al de drummer en synthspeler in mijn voorstelling was en me nu heeft geïnspireerd om zelf een synthesizer te kopen en samen een tweemansband te beginnen waarin ruimte is voor mijn liedjes en gedichten. Ook geef ik met veel plezier poëzieles op basisscholen als de officiële Schooldichter van Deventer, Apeldoorn en omstreken. De uitkomst van de lessen is voor iedere school een eigen bundel en het is fantastisch om het plezier voor schrijven bij kinderen
aan te mogen wakkeren en te zien waartoe zij in staat zijn.
Slot
Voor een gesprek met zo’n multi-getalenteerde en creatieve persoon is drie uur bij lange na niet genoeg. Elk praatje met haar is een opmaat naar een nieuw te ontdekken stromende rivier.
Bij Damast in Salland werken we eraan om de gemeenschap elkaar beter te leren kennen, verhalen weven als brokaten stoffen. Ik denk dat jij een gouden draad in onze stof bent!
Johanneke vertelt me dat de naam Salland erg tot haar verbeelding spreekt. De naam roept bij haar beelden op van velden en boerderijen. Doet haar denken aan het klassieke beeld van een hut en rook uit een open haard en mensen die op een bepaald tijdstip thuiskomen. Nostalgisch!
Verzamel mijn verspreide bladeren als herfstbladeren voor haar, voordat je afscheid neemt.
Johanneke zal haar passie voortzetten om kinderen zang, muziek en poëzie te leren en ze zal haar creativiteit verder ontwikkelen. We zullen nog veel van haar horen!
En mijn bladzijden zullen altijd open blijven voor haar honger naar meer details.
Links
Johanneke’s website
Johanneke als Schooldichter
Johanneke’s lied op YouTube In de Onderstroom
Hasan: Dit interview is mijn trots: ik zal het de naam Interview 1 geven, in de hoop dat nog vele interviews zullen volgen.
Dit interview werd eerder gepubliceerd op 15 november 2021.
Pingback: Diepte-interview door Hasan Kaddour - Johanneke ter Stege Johanneke ter Stege