Het afstandelijk kijken naar vluchtelingen als louter een anonieme mensenmassa is verwerpelijk en ver verwijderd van realiteit en logica. Wanneer we dat doen, kijken we weg en wiegen onszelf in slaap door dergelijke situaties gevoelloos te beschouwen. Pas wanneer we persoonlijk contact krijgen met deze slachtoffers van ellende krijgen we oog voor hun individuele en zeer emotionele ervaringen.
De dromen over de toekomst die iedereen heeft zijn als de knoppen van planten, geladen met hoop, kracht en energie, die uiteindelijk vruchten willen voortbrengen!
Masoud Roshanzamir uit Iran is zo’n individueel geval. Hij kwam naar Nederland op de vlucht voor onderdrukking en tirannie in zijn vaderland, hij had nooit gedroomd of gehoopt het te verlaten.
Waarschijnlijk kenmerkend voor Masoud is zijn bijzondere vluchtverhaal, samen met zijn geliefde Kimia. Ze legden samen de weg af en kwamen uiteindelijk aan in Deventer op de vluchtelingenboot, waar het duo samenwerkten als acteurs in het toneelstuk geregisseerd door de Syrische vluchteling Nachwan Al Rajab Agha, dat twee keer in de Deventer Schouwburg werd uitgevoerd door vluchtelingen van de boot in Deventer en goed ontvangen werd door het publiek!
Lees hier meer over deze voorstelling
Masoud Roshanzamir is geboren in 1996 in Shiraz, Iran. Het optreden in het toneelstuk in Deventer was niet zijn eerste theaterervaring, want hij had al eerdere ervaringen opgedaan. Toen hij 18 jaar oud was, werkte hij als lichttechnicus in het theater, daarna werd hij een technicus die de decors veranderde tijdens de pauzes en werd later scenarioschrijver die het script voorlas aan de acteurs vóór de voorstelling. Deze ervaringen speelden natuurlijk een rol bij het feit dat Masoud uiteindelijk op het podium stond bij het grootste theater in de stad Shirazin Iran!
Masoud verliet Iran met zijn vriendin Kimia nadat ze hadden ingezien dat het onmogelijk was om verder te leven in een angstaanjagende veiligheidssituatie van onderdrukking en gebrek aan vrijheid.
Masoud zegt: “Bij het vertrek wilde ik zo snel mogelijk ontsnappen vanwege het bedreigende gevaar voor ons. In Iran was er een organisatie genaamd SEPAH, vergelijkbaar met inlichtingendiensten maar dan onder controle van de religieuze autoriteiten. Ze hadden volledige macht en bemoeiden zich met alle aspecten van het leven, van scholen tot universiteiten tot het handhaven van de wetten van de Islamitische staat, zoals het dragen van de hidjab en het verbod op politieke uitspraken!”
Masoud voegt eraan toe dat hij gelooft dat iedereen in Iran in levensgevaar is. De Basij, die de huidige protesten in de gaten houdt, verzamelt alle namen en schuwt zelfs geen moorden, zelfs niet als het om kleine kinderen gaat, zoals gebeurde met een 10-jarig kind!
Masoud zegt dat zijn oudere broer hem erop wees dat het noodzakelijk was om het land te verlaten. Hoe gevaarlijk de ontsnappingsroute ook zou zijn, het zou nooit gevaarlijker zijn dan daar blijven. Zowel ik als Kimia moesten vertrekken zonder te weten waar ze terecht zouden komen.
De reis
Masoud en Kimia verlieten Iran en gingen naar Turkije. Deze reisroute kende inderdaad dramatische details. Het eerste probleem ontstond toen ze van Turkije naar Griekenland probeerden te reizen , maar de Griekse politie arresteerde hen en stuurde hen terug naar Turkije.
Toen besloten ze om de gevaarlijkere route te nemen van Turkije naar Italië. Deze route had heel vaak tragische gevolgen voor degenen die het probeerden. Inderdaad was de reis uitputtend en zeer gevaarlijk. Masoud vertelt: “We zaten in het ruim van de boot, dicht opeengepakt, zodat we nauwelijks konden ademen. De smokkelaars stonden ons toe om af en toe naar het bovendek te gaan om adem te halen en dan gingen we vervolgens weer naar beneden, uit angst voor de kustwacht, zoals de smokkelaars ons vertelden.” Relatief gezien een beetje geluk en slaagden erin om Italië te bereiken.
In Italië aangekomen, was de vraag: waar gaan we naartoe? Masoud en Kimia hadden geen idee. Zoals Masoud zegt, was het hun eerste keer dat ze buiten Iran reisden en wisten ze eigenlijk niets. Alleen de smokkelaars hadden de leiding van de operatie het was overeengekomen dat Masoud en Kimia naar een veilig Europees land zouden worden gebracht!
Italië was echter niet veilig voor hen, zoals ze zeggen. De situatie was chaotisch en moeilijk. Daarom raadde de smokkelaar hen aan om de trein te nemen. Ze stapten op de trein zonder echt te weten waar ze terecht zouden komen. Het leek op een filmscène waarin je op een trein stapt en niet weet waar je naartoe gaat of waar je bent. De smokkelaar had hen verteld dat ze nooit internet of mobiele telefoons mochten gebruiken, omdat de locatie van hun telefoon hen zou kunnen verraden en de politie hen opnieuw zou kunnen arresteren. De Iraanse regering had hen het vertrouwen in de Europese politie ontnomen, zoals ze hoorden zeggen: misschien brengt de Duitse politie ons terug naar Turkije!
Aankomst in Nederland
Daarnaast bleef de ervaring die ze in Griekenland hadden gehad en ze geloofden dat de politie hen in elk ander land in Europa zou kunnen arresteren en ze mogelijk zouden worden teruggestuurd naar Turkije! Ze reisden door Duitsland en kwamen uiteindelijk aan in Nederland, zonder te weten waar ze waren. Masoud zegt: “We stapten uit op het station en wisten echt niet in welk land we waren. We keken om ons heen als verloren kinderen en wisten niet waar we waren totdat ik de naam van het station zag: Amsterdam. Op dat moment wisten we dat we in Nederland waren!”
Na veel zoeken op internet kwamen ze in contact met een groep mensen uit Iran die hen hielp om met de broer van Masoud in contact te komen, die al ongeveer 5 jaar in Nederland woont en niets wist over de reis van zijn broer. Masoud vertelde me dat zijn broer niet geloofde dat hij in Nederland was. Hij zei tegen me: “Je maakt een grapje!” Ik opende toen een videogesprek en liet hem de naam van het station zien en dat zorgde ervoor dat hij pas echt geloofde dat ik in Nederland was!
De eerste kennismaking met Nederland was nogal schokkend, omdat ze beiden beroofd werden van hun telefoons in de trein om naar het huis van Masoud’s broer te gaan. Maar het maakte niet uit, het belangrijkste was dat ze in Nederland waren!
De boot en het theater in Deventer
Na Ter Apel belandden Masoud en Kimiya op een boot in Deventer. Het eerste gevoel dat Masoud in Deventer kreeg was veiligheid. Hij dacht: “Ja, ik kan binnen in de kamer slapen terwijl Kimiya ergens naartoe gaat, ik maak me hier geen zorgen over haar!”
Voor iemand die beroofd is van veiligheid, is het gevoel van veiligheid vergelijkbaar met weer ademen nadat de zuurstof van je is afgesneden geweest. Over het leven op de boot, zei Masoud dat de situatie comfortabel was, omdat de verantwoordelijken voor de boot zich om hun gezondheid, taalonderwijs en alles bekommerden. Het enige wat we hoefden te doen, was wachten op de normale procedures om een tweede afspraak te krijgen met de IND (Immigratie- en Naturalisatiedienst), die ons lot zou bepalen!
“Als je pijn in je hart hebt en dat aan mensen wil uitleggen, aarzelde ik geen moment toen Nashwan me de mogelijkheid bood om in het theaterstuk te werken. Ik wil echt onze pijn aan mensen uitleggen. Theater is een indrukwekkende vorm van communicatie, zelfs zonder woorden.”
Kimiya twijfelde even, maar nadat ze de repetities had gezien, besloot ze ook deel te nemen van de voorstelling.
(tekst loopt door onder afbeelding)
Aanvankelijk had Masoud geen idee hoe hij met Nederlanders moest communiceren. Hij wist niets van hun cultuur, hoe je vrienden kunt maken. Ik ben een persoon die graag communiceert en ben inderdaad begonnen met communiceren met Nederlandse mensen in de stad en op de boot…
Ik vertelde Kimiya: “Kijk, ze begrijpen ons en begrijpen onze problemen.” Dat is wat ik tegen Kimiya zei toen ik mensen met ons zag praten. Sommigen boden hulp aan. Ik begon te begrijpen dat Nederlanders onze problemen en gevoelens kunnen begrijpen, waarom we ons land hebben verlaten en vluchtelingen zijn geworden. Met een bedroefde toon zegt hij: “Ik hou heel veel van Teheran, ik wilde het eigenlijk nooit verlaten. Ik ken de mensen daar en ken de straten. Hier in Nederland kende ik niemand. We moeten vanaf nul beginnen met ons leven!”
De droom van opsluiting
In werkelijkheid is onze droom het verhaal van bijna alle vluchtelingen die uit dictatoriale landen komen. Je droomt terwijl je slaapt dat je terugkeert naar je land, je documenten en identiteitskaart kwijtraakt en niet meer kunt terugkeren naar Nederland of een ander land van asiel. Dan word je wakker en zie je jezelf in Nederland, en voel je geluk na de echte angst die je in de droom hebt ervaren. (Ik vertelde Masoud dat ik persoonlijk twee jaar lang dezelfde droom heb gehad en dat het misschien geen goed nieuws voor hem is en dat dat gaat duren tot hij zijn verblijfsvergunning krijgt. Pas dan zal de droom verdwijnen, dit gebaseerd op mijn eigen ervaring. HK)
De echte vraag is nu: wat wil je, wat willen jij en Kimia? Het eerste antwoord van Masoud is zonder aarzeling: vrijheid en veiligheid! Kimia heeft de droom om haar studie in de informatica voort te kunnen zetten nadat ze haar verblijfsvergunning in Nederland heeft gekregen.
Hun gevoel over deze twee voor ons zo vanzelfsprekende zaken is misschien daarom juist wel iets dat we ons moeilijk kunnen voorstellen, dat lukt pas helemaal nadat je zelfs alles verloren hebt.
Theater in Zwolle
Bij het project”Buddy to Buddy”, dat werkt aan een wereld waarin mensen maximaal van elkaar mogen verschillen en tegelijkertijd maximaal verbonden zijn. Dit doen ze door nieuwkomers aan stadsgenoten te koppelen op basis van gelijkwaardigheid en gemeenschappelijke interesses.
Masoud ontmoette een persoon, een Nederlander die theater studeert in Zwolle. Hij ging naar het theater en zag de school, de materialen voor het trainen van theateruitvoeringen, muziekinstrumenten en enkele kamers voor podcasts.
Masoud woonde ook twee theateruitvoeringen bij van universiteitsstudenten. Hier wilde hij ook wel een theaterstuk opvoeren. Ze vertelden hem dat dat mogelijk was en nu kan hij dus zijn idee in zijn hoofd kan omzetten in een echte theatervoorstelling.
Wat de twee metgezellen het meest zorgen baart, is dat de grond onder de voeten van de vluchtelingen nog steeds onzeker is, waardoor er voortdurend druk op ze ligt om zich zorgen te maken over het verblijf in het land en de druk van slecht nieuws dat uit het moederland komt. Dit leidt helaas erg af, maar toch gaat hun droom verder. Masoud en Kimia blijven wachten op het verkrijgen van een verblijfsvergunning in het land waarvan zij denken dat het hun veilige thuisbasis is.
