Ik zit vaak aan de rivier de IJssel in mijn dorp Olst, die misschien toevallig, of misschien door het lot, vlak naast mijn huis ligt, op niet meer dan honderd meter afstand.
Ik kijkk naar de ganzen, eenden en andere watervogels die rustig en vredig bewogen. Ik ben gekomen uit het midden van een vuile, enorme oorlog, duizenden kilometers van hier. Toen ik aankwam, vroeg ik me af of dit het begin van mijn leven hier zou zijn, en hoeveel problemen ik zou kunnen tegenkomen. Hoe zou het leven zijn na al die pijnlijke herinneringen die mijn geest nog steeds vergezellen, sinds mijn aankomst hier?
” Hasan Kaddour wordt voor zijn verhalen geregeld gevoed aan ‘De Reistafel’, een rondreizende tafel in Olst-Wijhe, waar de gastvrouw/-heer mensen uitnodigt buiten haar/zijn bubbel.”
Het probleem met oorlog is dat het niet slechts een tijdelijke fysieke ervaring is. Het eindigt, en het zal uiteindelijk eindigen, maar de fysieke en psychologische littekens die deze achterlaat, zullen decennia nodig hebben om te verdwijnen. Ja, je kunt beginnen met je leven, proberen te vergeten en jezelf in het werk te integreren. Dat denk je tenminste.
Maar wanneer een zweefvliegtuig over je heen vliegt, tril je over je hele lichaam van angst. Deze fobie voor vliegtuigen die de blinde explosieve vaatbommen op je gooiden, zullen je altijd blijven achtervolgen. Als je een harde klap hoort, krijg je een hartverzakking, want al die explosiegeluiden die je hersenen hebben opgeslagen, zijn niet weg, ze bleven bewaard.
Een keer, toen het leger van het terroristische regime onze wijk beschoot, op ongeveer dertig meter afstand, zat een familie, drie vrouwen en een aantal kinderen die in de straat speelden en een raket viel precies boven hen. Ik rende, mensen renden. Ik herinner me tussen de stofdeeltjes die als mist waren, de geur van buskruit en het geluid van huilende mensen. Zelfs mijn vriend die kwam helpen, huilde gebroken toen hij de verscheurde lichamen van de kinderen en vrouwen zag. Mijn ogen waren verstijfd en mijn lichaam reageerde zonder te denken. Ik herinner me goed dat ik het afgescheurde been van een meisje oppakte en het samen met haar in de deken legde, waar ze in gewikkeld was, en ze was dood.
Ik heb die hand niet vergeven die nacht, en ik denk nog steeds dat deze verdoemde oorlog de angst voor de dood voor ons heeft gebroken. Ik vertel deze verhalen zodat degenen die ons lezen begrijpen dat oorlog niet slechts een woord is dat overkomt zoals het schoon op papier staat, het is veel vuiler dan we ons kunnen voorstellen.
En stel je ook eens voor om ineens van de oorlog naar veiligheid te gaan. Ik vergelijk het altijd met de uitzetting en samentrekking van metalen. Stel je voor dat je een stuk metaal op het vuur legt en het dan ineens in koud water steekt. Het kan zo hard worden als staal als het staal is, of het kan breken.
Vanuit mijn ervaring heb ik altijd geschreven dat Olst koude, genadige wateren bood. Ik kon veel van mezelf erin herstellen. Dankzij het klimaat en de mensen hier heb ik veel van mijn vaardigheden en zelfs mijn hobby’s teruggevonden. Ik heb nieuwe hobby’s ontwikkeld, die je je niet kunt voorstellen! En mijn ogen begonnen zich te openen, evenals mijn begrip voor een nieuw volk en een nieuwe gemeenschap, een zeer vreedzame gemeenschap.
Hier in Olst heb ik tien jaar gewoond zonder ooit een ruzie tussen twee mensen te zien. En eerlijk gezegd heb ik niemand ooit vuile woorden tegen een ander horen zeggen. Daarom heb ik geen grove termen geleerd (hoewel vrienden zeggen dat ik ze moet leren, zodat ik weet wanneer ik iemand kan uitschelden).
Ik denk het niet… Ik denk dat het leven na de oorlog mogelijk is, maar met een verandering die in mijn geest en lichaam heeft plaatsgevonden. Ik ben een jongen van het platteland in Syrië, maar zoals we weten, worden gemeenschappen van nature verdeeld in zee-gemeenschappen, vlakte-gemeenschappen en rivier-gemeenschappen.
Elk van deze gemeenschappen heeft eigenschappen die zijn opgelegd door het reliëf van de natuur, het klimaat en veel andere factoren. Dus, hoe ben ik van een jongen van de vlakte veranderd in een jongen van de rivier? Dat is wat ik me afvraag terwijl ik naar de rivier de IJssel sta te kijken. Ben ik een jongen van de rivier geworden? Ik weet het niet, maar ik weet wel dat mijn plattelandsgemeenschap in Syrië niet geïnteresseerd was in vis, we aten het slechts zelden. Maar hier eet ik vis! Misschien is dat een soort verandering.
(Lees verder onder afbeelding)
Er wordt ook gezegd dat de riviergemeenschappen bekend staan om hun teamwork, door de activiteiten zoals vissen, landbouw en handel die heel afhankelijk zijn van samenwerking tussen gemeenschappen. Ook flexibiliteit en aanpassing, er zijn overstromingen en veranderingen in de loop van de rivier, wat hen flexibeler maakt dan de mensen van de vlakte.
Maar ben ik flexibeler geworden? Ik weet het niet, misschien…
Het enige dat ik weet, is dat mijn leven nu, na meer dan tien jaar naast de rivier de IJssel, niet meer zal zijn zoals het was. De lucht die mijn longen binnenkomt, gevuld met de vochtigheid van de IJssel, is nu als zuurstof in mijn leven.
Het leven na de oorlog kan pijnlijk zijn, en het is dat ook, maar misschien kun je overleven als de rivier de IJssel je omhelst.
Hallo Hassan,
Wat een aangrijpende collumn, en wat mooi dat je je door onze rivier getroost voelt.
Groet, Jim