De Fietsersbond bestaat dit jaar 45 jaar. Er zijn veel dingen veranderd, maar nog altijd is er strijd om de ruimte: ‘Die ene poster zegt meer dan 1000 pagina’s tekst.’ Met die ene poster begon de Fietsersbond. De foto is nog steeds actueel. Neem de N35, waar dagelijks mensen alleen in de auto zitten, zinloos wachtend in een niet nodige file.
Het artikel hierna is overgenomen van de Fietersbond en gaat over die ene legendarische foto.
Toen hij met de camera in de hand in 1978 op de steiger stond midden op de Hendrik van Viandenstraat kon Arne Haytsma niet bevroeden dat de foto’s die hij toen in Amersfoort zou maken nog decennialang de wereld over zouden gaan.
Beneden, op straat, liep Jan Wittenberg de hele tijd druk op en neer, met een megafoon in zijn hand. ‘Ik moest alles regisseren. Ik geloof dat we de hele middag de auto’s hebben weggejaagd: ‘wegens filmopnamen!’. Alleen een lege straat was bruikbaar. Aan weerszijden van de straat stonden twee agenten om het verkeer tegen te houden. De hele buurt was uitgelopen en stond toe te kijken. Maar de straat moest natuurlijk leeg blijven. Voor het beeld moest ik de mensen telkens terugsturen. Dat is niet helemaal gelukt. Je ziet mensen in de portieken. En op de foto met de voetgangers staan er teveel. Het viel gewoon niet meer tegen te houden.’
Wachtende 2CV’s in de zijstraten
In de zijstraten stonden ondertussen 40 auto’s te wachten op hun fotomoment: het ruimtegebruik van de auto. Opvallend veel Renault 4’s en Deux Chevaux’s. ‘De auto’s waren het lastigste. In onze kennissenkring hadden niet zoveel mensen een auto’, zegt Haytsma. ‘Daarom zie je zoveel van deze beginnersauto’s. Maar er staat ook een Snoek (de DS, het toenmalige topmodel van Citroen, red.). Die was van mijn buurman.’
De namen Daan van Tol en Arne Haytsma staan bij de foto’s, maar Haytsma benadrukt dat Wittenberg – in 1975 een van de oprichters en de eerste voorzitter van de Eerste Enige Echte Nederlandse Wielrijdersbond (E.N.W.B.) – de onbetwiste drijvende kracht was. ‘Ik werkte toen voor de Werkgroep 2000’, zegt Haytsma. ‘En wij ontmoetten elkaar in de keuken waar we discussieerden over ruimtegebruik.’
‘Futurologie’
De stichting Werkgroep 2000 hield zich, zo legt Haytsma uit, bezig met ‘futurologie’. Toen Haytsma er werkte, lag de nadruk op de democratisering van de ruimtelijke ordening. In de praktijk kwam dat neer op het organiseren van inspraak bij bouw- en verkeersplannen. Een van de toekomstprojecten ging over vervoer: Wijs op Weg. Het was een tijd van drastische doorbraken in steden voor de auto. Moest dat echt? Kon dat niet anders?
De NS, die reizigers aan de auto verloor, besloot de Werkgroep 2000 in te schakelen. ‘We kregen daar een fors budget voor van de NS.’ De NS wilde graag een maatschappelijk debat op gang brengen over vervoer en de inrichting van de ruimte. De Werkgroep 2000 vond dat het langzaam verkeer – fietsers en voetgangers – ondersteund moesten worden.
