Ik was net terug van een fietstocht naar Berlijn toen ‘Het grote misverstaan’ in de brievenbus lag. Eigenlijk dacht ik dat het boek over ‘elkaar niet begrijpen’ ging, want ik trof de titel aan in dezelfde nieuwsbrief als waar ik ‘Dwaaltaal’ trof.
Dwaaltaal gaat over bedrieglijk taalgebruik als ‘de vrije markt is beter’ waar een rechts politicus zich graag van bedient, of ‘met de trekker de snelweg op’-boeren die niet gehoord zeggen te worden maar ook vooral niet plan zijn zelf te luisteren.
‘Het grote misverstaan’ gaat ook wel over elkaar niet goed begrijpen, maar niet omdat we elkaar niet goed verstaan. Het gaat over het al dan niet herenigen van de Nederlanden. Wetenschappers, schrijvers, denkers, politici van weerszijden van de grens hebben er een mening over geformuleerd.
Wat ik vooral zo interessant vind aan het boek, is sowieso de discussie over een grens. Vlaanderen en Nederland zijn soms samen geweest, maar nu afzonderlijk. In Vlaanderen hebben ze in eigen land te dealen met Walen. Wij in Nederland hebben hier in oosten te dealen met die lui uit het westen die je pas van je afgeschud hebt als je de IJssel weer over bent. Maar hier in oosten heb je dan weer de grens tussen Zwolle en Deventer die ongeveer bij station Wijhe ligt, de plek waar voetbalidioten van PEC en Eagles elkaar de kop inslaan met fietskettingen. Volgens RTV Oost is alles wat er in Twente gebeurt veel belangrijker dan wat de rest van de provincie doet. En wij Sallanders willen toch eigenlijk wel graag gezegd hebben dat dat hele Vechtdal een commercieel dingetje is. Tussen de Kop van Overijssel en Twente ligt Salland, meer Overijsselse gewesten zijn er niet.
De andere kant van de grens met Duitsland levert gelijk een ander straatbeeld op: minder goeie fietspaden maar veel meer homeopathie bijvoorbeeld. De IJssel is ook al zo’n grens. Zelfs de regen komt moeilijk aan de overkant omdat er aan de ene kant klei- en aan deze kant zandgrond is. Dat geeft de lucht een andere temperatuur en daarom gaat een wolk liever regenen dan dat ie de IJssel oversteekt.
Aan de andere kant van het kanaal en voorbij het spoor is het leven ook gelijk anders, want de huizen kleiner en de voortuintjes meer bestraat. Daar stoppen we onze asielzoekers weg, die overigens wel moeten integreren zoals aan deze kant van kanaal en spoor.
Stel dat we geen grenzen hadden. Dan hadden we ook geen vluchtelingen. Geen vluchtelingendebat ook. Immaterieel erfgoed, noemt Arnon Grunberg dat debat, waar zouden ze het op rechts dan nog over moeten hebben?
Ik passeerde eens de allerhoogste wandelpas van de wereld, ergens in de Nepalese Himalaya. Ik kwam er alleen mijn reismakkers tegen. En toch was ook daar de ene kant van de berg heel anders dan de andere kant. Vroeger was ik in Oost Berlijn en kon er in een dag niet genoeg kopen om de verplichte hoeveelheid ingewisseld geld op te maken. Het lukte me Moskou binnen te komen. Wel vijftien keer! Maar het bleef iedere keer anders. Ik gaf zelfs een lesje journalistiek ergens in Syberië en stak daar de grens van 50 graden onder 0 over.
Dat soort mijmeringen horen bij grenzen. Je kijkt er naar, steekt ze over en probeert de andere kant te begrijpen. Maar dat lukt niet, meestal niet. Want door grens weet je te weinig van de andere kant: ‘Het grote misverstaan’.
