Een dag vol toewijding – Herxen en Windesheim herdenken de Moderne Devotie

De Moderne Devotie vertelde zich in de stilte van een boomgaard, langs een kerkpad, in een oude boerenschuur. Telkens opnieuw doken Geert Groote, de jonge en oude Dirc van Herxen, en Johannes Cele op. Soms vertelden ze zelf hun verhaal, soms werd het verteld over hen. Ze spraken over eenvoud, innerlijke toewijding, onderwijs, solidariteit, gemeenschap, en bovenal: over het afwijzen van uiterlijk vertoon. De boodschap was steeds: wees trouw aan je roeping, leef in eenvoud, deel wat je hebt, en ontwikkel jezelf in verbinding met de gemeenschap.

De wortels in Salland

De Moderne Devotie is meer dan een historisch feit. Het is een geestelijk gedachtegoed dat zijn oorsprong vindt in Deventer, Zwolle en Windesheim – met de Hanze als economische motor en de Sallandse volksaard als vruchtbare bodem. Geert Groote was de aanstichter, maar het waren mannen als Dirc van Herxen en Johannes Cele die het gedachtegoed concreet wisten te maken. Cele’s revolutionaire onderwijsideaal – niet alles afmeten aan het hoofd, maar juist muziek, poëzie, sport en zorg in ere houden – klinkt vandaag nog als een dringend pleidooi. Wat hij voorstond, hebben we in het huidige onderwijs net weggeknipt. Juist nu zou zijn gedachtegoed een correctie kunnen zijn op een systeem waarin de meetbaarheid de menselijkheid overwoekert.

Het was ook een sociale beweging: samen leven, samen leren, samen dienen. En belangrijk: geen opsmuk, geen ego, geen geldingsdrang. Wat je kon bijdragen, dat bracht je in. En dat is geen dromerige herinnering aan lang vervlogen tijden – het leeft nog steeds door. In Windesheim bijvoorbeeld, waar de sportclub nog altijd haar snacks uit één schaal eet. Niet omdat het goedkoper is, maar omdat het normaler voelt. Omdat het gaat om delen, niet om pronken.

Een boodschap voor vandaag

De dominee van Windesheim – pas kort in functie – zoekt in de kerk (maar voorheen een bierbrouwerij) nog een beetje zijn plek en wil niet te hard van stapel lopen. Maar hij wil zeker verder in de geest van de Moderne Devotie. Niet als nostalgie, maar als actuele spiritualiteit. Eenvoud, innerlijke toewijding, rebellie tegen hebzucht, je verbinden aan de gemeenschap en leven zonder uiterlijk vertoon – dat zijn waarden die in een tijd van klimaatcrisis, sociale polarisatie en geestelijke armoede misschien wel actueler zijn dan ooit. En ze waren Jezus ten slotte op zijn lijf geschreven!

Er zijn ideeën voor een Windesheimer biertje, als brug naar het grotere verhaal. Geen commercieel product, maar een uitnodiging tot gesprek. Wat betekent toewijding vandaag? Wat is gedeeld leven? En hoe kunnen we, net als Geert Groote destijds, een nieuwe beweging beginnen – niet in beton gegoten, maar organisch, lokaal, geworteld in de waarden van eenvoud, onderwijs, dienstbaarheid en innerlijke rust?

Jaarlijks terugkerend

Honderden bezoekers trok het evenement. En die waren geraakt door het verhaal. Velen kwamen uit de buurt maar hadden er geen weet van. Zelfs toneelspelers uit de dorpen zelf hoorden de details pas tijdens het oefenen voor het eerst. Dus die verhalen kwamen binnen.

Nu zijn we hier in Salland niet zo van op de borst kloppen. Maar ik stel voor dat hiermee toch maar wel te doen! Dit moet jaarlijks terugkeren. Niet als toeristische attractie, maar als moment van bewustwording. Als herbronning. Als herinnering aan wat hier ooit begon, en aan wat hier nog steeds kan groeien.

Want laten we eerlijk zijn: toen de Gouden Eeuw van de geest hier in Salland al leefde, was Amsterdam nog maar een dorpje van 300 inwoners. Hier begon iets wat Europa raakte, iets wat eeuwen standhield. En nog steeds is dit gebied – met zijn noaberschap, zijn gemeenschapszin en zijn rust – een plek waar nieuwe vormen van toewijding kunnen ontstaan. Moderne, eigentijdse, niet-kerkelijke vormen misschien, maar wel met diezelfde geest.

De Moderne Devotie leeft. En deze dag bewees: Salland is nog steeds haar bakermat.