Er is in Europa een dramatische toename van groente fruit dat aan het publiek wordt verkocht met residuen van de meest giftige pesticiden die om gezondheidsredenen en voor het milieu in Europa zouden moeten worden verboden, zo blijkt uit een nieuwe studie van Pesticide Action Network Europe (PAN Europe).
PAN vindt daarom dat Europese lidstaten en de Europese commissie falen om de EU-regelgeving uit te voeren, de meest giftige pesticiden uit te bannen en de consumenten te beschermen. In Salland zijn het de gemeente Raalte en grootgrondeigenaar IJssellandschap die hun verantwoording op dat gebied niet nemen, in tegenstelling tot andere overheden en grootgrondbezitters, die he gebruik van gif op hun verpachte grond verbieden.
De analyse van 97.170 monsters van populaire soorten vers fruit die in Europa worden geteeld, laat in 9 jaar tijd een stijging van 53% zien in de frequentie (besmettingsgraad) van monsters die vervuild zijn met de meest gevaarlijke pesticiden. Ook is het aantal verschillende giftige pesticiden per product gestegen. Het zogenoemde cocktaileffect doorbreekt de residu limieten die door de autoriteiten zijn vastgesteld.
De studie van PAN Europe is in tegenspraak met de beweringen van de Europese Commissie dat boeren minder pesticiden gebruiken, die verband houden met kanker en andere ernstige ziekten.
Onderzoek naar meest gevaarlijke pesticiden
Dit is de eerste keer dat officiële Europese overheidsgegevens van pesticide residuen in groente en fruit van de periode 2009 – 2019 zijn bestudeerd in een trendanalyse. De testprogramma’s waren groot genoeg om als representatief te worden beschouwd voor de algemene blootstelling aan het publiek. Om zich te concentreren op groente en fruit van Europese bodem, werden buiten de EU geïmporteerde producten niet in het onderzoek van Pesticide Action Network Europe (PAN Europe) meegenomen. Ook richtten de onderzoekers zich alleen op de 55 gevaarlijkste actieve stoffen, waaronder fungiciden, herbiciden en insecticiden, die worden gebruikt om honderden verschillende bestrijdingsmiddelen (formuleringen) te maken. Deze 55 zijn door EU-autoriteiten geïdentificeerd als zeer giftig voor mens, dier en milieu (zie bijlage II, punt 4) en dienen vervangen te worden door minder giftige alternatieven (Candidates for Substitution/ Kandidaten voor Vervanging). De 55 KvV veroorzaken elk één of meer ernstige gevolgen voor de gezondheid, zoals kanker, misvormingen bij de geboorte of hartaandoeningen, en voor de biodiversiteit.
PAN Europe bewijst dat overheden hun verplichting van uitfasering en reductie niet nakomen
Overheden zijn verplicht om deze Kandidaten voor Vervanging (KvV) uit te faseren (te vervangen door minder gevaarlijke alternatieven), te beginnen in 2011. Uit een rapport van de Europese Commissie in 2019 blijkt dat er geen enkele is uitgefaseerd. Desondanks beweert de EU dat er in 2019 een daling van 12% was in het gebruik van pesticiden die KvV bevatten. Deze bewering wordt betwist door het rapport van vandaag. PAN Europe zegt dat besmettingspercentages het meest betrouwbare bewijs zijn en dat, vergeleken met de periode 2015-2017, het gebruik in 2019 met 8,8% is gestegen.
De industrie stelt dat er geen alternatieven zijn voor deze groep van sterk giftige chemische middelen. PAN Europe wijst op biologische landbouwtechnieken om plagen te bestrijden, zoals vruchtwisseling en biologische bestrijding. Voor PAN Europe betekent dit dat regeringen de noodzakelijke en geplande stappen om pesticiden te verminderen, uitstellen om eenzijdig de belangen van de chemisch-intensieve landbouw te beschermen.
Stijgende trend van besmettingsgraad met de meest giftige pesticide
In totaal zijn meer dan 210.227 groente- en fruitmonsters in de trendanalyse voor de jaren 2011-2019 meegenomen. Over het algemeen is er een merkbare opwaartse trend van de besmettingsgraad met residuen (resten) van Kandidaten voor Vervanging in groente en fruit dat in Europa wordt geproduceerd. Beginnend met een besmettingsgraad van 18% in 2011, steeg dit met 11 procentpunten naar 29% in 2019.
Bramen, aardbeien, kersen het meest vervuild met KvV
Gedurende de negen onderzochte jaren waren de meest besmette vruchten bramen (51% van de monsters met KvV vervuild), perziken (45%), aardbeien (38%), kersen (35%) en abrikozen (35%).
Nederlandse appels het meest vervuild; peren op de derde plaats
In 2019 waren 61% van de onderzochte appels van Nederlandse bodem het meest vervuild met één tot 4 verschillende zeer giftige pesticiden, gevolgd door Portugal en Slovenië.
Van de in België geteelde peren waren 87% met één tot 3 verschillende KvV het meest besmet, gevolgd door peren uit Portugal (85%) en uit Nederland (69%)
Waren in 2011 16% van de in Europa geteelde appels met één of meer KvV vervuild, in 2019 was het gestegen naar 34%. Waren in 2011 25% van de in Europa geteelde peren met één of meer KvV vervuild, in 2019 was het gestegen naar 47%. Voor zowel appels als peren dus een stijging van ongeveer 100%.
Groenten iets minder vervuild
Groenten zijn minder vatbaar voor insecten en ziekten, dus de vervuiling met pesticiden is lager, met 13% in 2019, een stijging van 19% ten opzichte van 2011. In deze periode waren de meest besmette groenten bleekselderij, waarbij de helft (54%) van de monsters met resten van KvV vervuild waren (een stijging met 68%), gevolgd door knolselderij 45%. Als derde was boerenkool, vanwege de voedingswaarde bekend als een ‘superfood’, waarvan 31% van de monsters besmet was.
Aantal verschillende giftige pesticiden per product ook gestegen
Niet alleen is de kans op het kopen van besmette groenten en fruit toegenomen, er worden ook meer chemische combinaties gevonden, waardoor hun kracht en risico’s toenemen. Van dergelijke ‘chemische cocktails’ is bekend dat ze gezondheidseffecten kunnen versterken, met onbekende gevolgen. Het cocktaileffect doorbreekt de residu limieten die door de autoriteiten zijn vastgesteld. Autoriteiten zijn weliswaar wettelijk verplicht om combinaties van werkzame stoffen te testen (Artikel 4(3)(b) van Verordening (EG) Nr. 1107/2009), maar de controversiële Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) zijn niet geneigd dit te doen.
Hogere aantallen van giftige ingrediënten vanwege resistentie
De werkzame stof die in de meeste monsters wordt aangetroffen, is fludioxonil. Fludioxinil is persistent, wordt verdacht een hormoon-verstorende werking te hebben en is giftig voor waterorganismen. Fabrikant Syngenta gebruikt deze werkzame stof in de producten Celest, Dividend en Maxim en Bayer in Bariton Super.
Gangbare boeren zijn in de loop van de tijd pesticiden met hogere aantallen (combinaties) van giftige actieve ingrediënten gaan gebruiken om onkruid en plagen te bestrijden die resistent zijn geworden tegen eerdere formuleringen.
Salomé Roynel, campagneleider van PAN Europe: “De besmettingsgraad met pesticiden bij het eten van fruit is dramatisch toegenomen. De consument bevindt zich in een zeer benarde situatie: ze willen gezond, vers fruit eten, maar veel ervan is besmet met de meest giftige residuen van pesticiden. Dit kan ernstige gevolgen voor de gezondheid hebben. Het is ons duidelijk dat regeringen niet van plan zijn deze pesticiden te verbieden, ondanks dat het wettelijk verplicht is. Zij zijn te bang voor de landbouwlobby die zich afhankelijk voelt van een noodlijdend, pesticide-intensief landbouwmodel.”
Margriet Mantingh, voorzitter van PAN Nederland: “Syngenta, Bayer en andere chemie- giganten zullen beweren dat deze residuen van bestrijdingsmiddelen volkomen veilig zijn. Maar medische experts zeggen dat er voor een aantal van deze chemicaliën geen veilige niveaus zijn, wat geldt voor de meeste van deze pesticiden. We raden ten zeerste aan om biologisch fruit en groente te kopen. Vooral als u zwanger bent of zorgt voor kleine kinderen, want de risico’s op aankoop van met pesticiden producten zijn dan veel lager of nihil.”
Burgers willen in 2035 volledige uitfasering
Momenteel woedt er in Brussel een lobbystrijd over nieuwe doelstellingen voor de vermindering van pesticiden die op 22 juni door de Europese Commissie gepresenteerd zullen worden. De Commissie wil wettelijke nieuwe regels om het gebruik van pesticiden tegen 2030 te halveren. 1,2 miljoen EU-burgers pleiten echter voor een vermindering van 80 procent van het gebruik van synthetische pesticiden tegen 2030 en een volledige uitfasering tegen 2035. De lobby van industrie verzwakt deze doelstelling, waarschuwt PAN Europe.
Campagne uitfasering 12 meest giftige pesticiden
De boodschap van PAN Europe markeerde vandaag de lancering van een nieuwe campagne met urgente beelden die op sociale media worden vrijgegeven. PAN Europe roept op tot een onmiddellijk verbod van de 12 meest giftige pesticiden, waar de bevolking aan is blootgesteld, evenals een herziening van alle andere pesticideproducten die een van de 55 gevaarlijkste actieve ingrediënten bevatten.
Volgens officiële onderzoeken maakt meer dan een derde van de Europeanen zich zorgen over residuen van pesticiden in voedsel. In zes Europese landen is het risico van pesticiden een van de grootste zorgen. In 2017 werd de op één na grootste door de EU erkende petitie ingediend, waarin werd opgeroepen tot een totaal verbod op pesticiden. De petitie had ruim een miljoen handtekeningen.
