Harde grappen van De Speld. Onder de koppen ‘Eerste toeristische expeditie naar vermiste duikboot bij Titanic van start’ en ‘Zoekactie onderzeeër gestaakt om niet hypocriet over te komen’ steken ze de draak met strapatsen van sommigen van het diersoort mens die van gekkigheid niet meer weten wat ze met hun geld moeten.
Bij Op1 hadden ze er een hele batterij deskundigen bij gehaald die iets over de onderzeeër mochten zeggen en “als er tijdens deze uitzending nadere ontwikkelingen zijn, komen we daar uiteraard op terug”. Dus ben ik weggezapt, naar RTL8 waar ze de detective Lewis herhalen.
Hou je bezig met zaken die er toe doen
Kijk, dat miljardairs naar Mars willen met een eigen raket of naar de Titanic met een eigen onderzeeër, dat moeten ze lekker zelf weten. Maar 1: laat ze wel betalen voor hun aandeel in de klimaatproblematiek (een procent van de rijksten stoot net zoveel uit als 50% van de armsten) en 2: besteed er vooral geen aandacht aan bij de publieke omroep.
Laat die miljardairs lekker hun dingetje doen, maar bericht er niet over
Want daar wil ik het in dit stuk vooral over hebben: die neerwaartse gang van de publieke omroep. Iets wordt volgens het basisboek voor Journalistiek van Kussendrager nieuws op basis van conflict, actualiteit, afwijking, afstand, belang, calamiteit en bekendheid. Gordon valt onder alle categorieën, daarom is die zoveel in het nieuws. En daarmee is meteen ook de zwakte van dat rijtje benoemd: het is feitelijk een meetlat die regelrecht tot boulevard-, roddel- en sensatiejournalistiek leidt. Als een minister tegen een boom rijdt, als er een Nederlander in die verongelukte bus in het buitenland zit, als ergens de gemoederen hoog oplopen. De burgemeester van Kampen die voor de negende keer vader wordt. De vuurwerkramp in Enschede werd pas landelijk nieuws nadat de Nederlandse inzending geweest was op de avond van het songfestival. En als de Amerikaanse ouders op bezoek gaan bij een in Rusland gevangen zoon en journalist, dan is dat nieuws omdat de zoon van Derk Sauer iedere week een brief met die journalist schrijft en Sven Kokkelman die Pjotr toevallig al eens eerder in een uitzending had.
De wekelijkse school stakende Greta Thunberg werd weer nieuws toe ze haar diploma haalde, over haar boodschap hebben het het liever niet, zelfs niet er duizenden doden vallen in Europa door de extreme temperaturen. Dan hebben we het liever over hitteprotocollen dan over de keiharde noodzaak de industrie, waaronder die van de landbouw, anders te organiseren.
Dus als een stelletje miljonairs met een twijfelachtige onderzeeër naar – mind you – de Tintanic op zoek gaan, stop dan de persen maar. Ook die van de publieke omroep. Commerciële media, daar gaan we niet over, maar de publieke omroep heeft een doel te dienen anders dan winst maken en gebruikt daarvoor mede mijn belastinggeld, dus daar vind ik wat van.
Als het landbouwoverleg ploft, is dat een dag actueel, een dag later gaat het al weer heel ergens anders over. Als je slim bent kom je met nieuwe ‘kanker door rook’-cijfers, een dag voordat het de landelijke ‘stoppen met roken’-dag is, je kunt het opnemen in je contentkalender. Aandacht verzekerd.
Maar de landbouw is niet terug te brengen tot het ploffen van het akkoord, met de vraag wie de schuldige is. En kanker door roken is niet één dag in de het jaar actueel.
Er zijn zo veel belangrijkere thema’s
De landbouw gaat om jonge boeren die een biologische toekomst zien.
Roken is ook een Albert Heijn die het verbod op verkoop van rookwaar omzeilt met een extra winkeltje in het pand, net zoals diverse supermarkten ook een slijterij er bij hebben.
Nieuws is dagelijks aandacht voor klimaat.
Als de rechter gifgebruik door een bollenkweker verbiedt is dat voor de publieke omroep om de talkshow mee te openen.
Wil je het dichter bij huis? Negen op de tien katholieke kerken in ons land gaan dicht. Over tien jaar staat er alleen in iedere stad nog eentje. Wat gaan we doen met al die pontificale kerkgebouwen midden in ieder dorp van heel ons land? Wat gaat dat doen met de dorpskernen?
Publieke omroep prutst maar wat aan
Maar het laatste journaal op NPO1 eindigt altijd met een cliffhanger, dan sport, en dan een onnozele futiliteit. Over de penisplant die maar eens in de tien jaar bloeit. Maar omdat we er tien van hebben ergens in ons land, is het wel ieder jaar lekker nieuws. Toch?
Radio1 heeft Godbetere een nieuwskwis met vragen over oninteressante cijfertjes. Uitzendingen worden afgesloten met nieuwssamenvatting van andere media, dus dat andere media al commercieel wikken en wegen en dat je dan een samenvatting van die samenvatting gaat maken.
Op weg naar het nieuws van ieder half uur moeten interessante interviews afgekapt worden omdat het nieuws van een half uur geleden herhaald wordt.
De dagelijkse Feit of Fictie-rubriek van 1Vandaag wordt als een knullig voorleesverhaaltje de ether in geslingerd omdat Hilversum blijkbaar denkt dat we dat niet doorhebben, om maar niet te spreken van het dubieuze gehalte van die rubriek. Met “dit onderwerp gaan we vanavond op tv ook behandelen” wordt de reguliere zendtijd als reclameblok gebruikt.
De verschuiving naar spanning en sensatie is terug te vinden in de ‘ter zake deskundige’ journalisten die aanschuiven. Een AD-stukjesschrijfster over wat ze op tv ziet en Telegraaf-mensen die het TBS-beleid van ons land mogen duiden. Al dat genuanceerde gedoe van Trouw en Volkskrant, wat moet je er ook mee.
En dat is dan landelijk. De publieke omroep op lokaal en regionaal niveau is nog een stapje erger. “Weet je hoeveel reacties ik heb gehad op mijn item op RTV Oost?” vroeg een man waarvan de omroepbaas nog trots gelinkedind had dat ze hem in de uitzending hadden. “Precies 0.” Lokale omroep: steek je vinger op als je er wel eens naar luistert. En hou die vinger omhoog als je er wel eens nieuws hoorde dat ook al niet door de andere media gebracht was.
Het kan ook anders
Laat ik helder zijn: ik ben niet tegen een publieke omroep. Ik vind alleen dat de publieke omroep die we nu hebben, niks toevoegt aan wat toch al behandeld wordt in de media. Neem De Correspondent, Follow the Money en Vrij Nederland maar als voorbeeld.
In het pre-internettijdperk dienden de omroepen een doel, ze bedienden de zuilen. Maar door internet zijn die zuilen of weg of hebben ze heel andere manieren om onderling uit te wisselen.
Het kan heel goed anders. Ga samen met de samenleving op zoek naar wat er speelt in de samenleving, lokaal, regionaal en landelijk, maak daar goede journalistieke producten over. Kijk naar feiten, naar oorzaken en gevolg, zoek naar de lange termijn. Zoek naar individuele verhalen, maar ook naar die van de samenleving en die van de instituten. Zet eens een andere pet en bekijk het van de andere kant.
Heb seriematig aandacht voor die thema’s en zeg niet ‘nee, dat hebben we gisteren ook al gehad’. Zoek naast het wie, wat, waar, wanneer en waarom ook naar die w van ‘wat nu?’: biedt handelingsperspectief, laat zien hoe het ook kan.
En weet je wat? De kijk- en luistercijfers zouden daar wel eens heel goed op kunnen gaat. En zo niet, dan maar niet. Voor verandering hoef je ook niet vijftig procent van de samenleving mee te krijgen. Tien procent is, om te beginnen, ook heel mooi. Als je die informeert, heb je een mooie groep die verstandig mee kan denken over de te varen koers van dorp, stad, provincie en land.
Stop met social media
Ik zie twee belangrijke manieren om die publieke omroep in transitie te krijgen.
1: oormerk het geld dat ze krijgen op die manier dat ze er alleen maar zinnige dingen mee kunnen doen en laat ze vooral geen dingen doen die ook commercieel al wel gebeuren. Waarom hebben we wel een publieke rtv en geen publieke krant? Omdat rtv duur was en de krant best goed functioneerde. Maar rtv is niet meer onbetaalbaar.
2: Laat alle overheidsfunctionarissen, politici en bestuurders per direct stoppen met social media. Wat een gekkigheid is dat zeg, dat de minister op Twitter zijn boodschap doet. Twitter is van miljardair Musk! Die dealt niet met ethiek en dat soort dingen. Die wil winst maken. Facebook, Insta en Tiktok hollen de advertentiemarkt uit. Lokale media gaan op de fles omdat de adverteerders, inclusief overheden, hun geld naar Sillicon Valley brengen, naar miljardairs die met dat geld naar Mars willen, of naar de Titanic. Niet doen!
Als je iets te melden hebt aan de samenleving, doe dat dan maar met een keurig persbericht naar keurige media.
Als mensen serieus genomen worden op thema’s die er toe doen op een manier gebracht die hout snijdt, zul je zien hoe snel het gedrag van mensen verandert om in hun nieuwsbehoefte te voorzien.
Goede aanbevelingen voor gebruik sociale media!!!