Arend Spijker: Korhoen is als een kanarie in de koolmijn. Alle reden alarm te slaan!

Interessant? Deel het artikel

arend spijker

Het is nog maar een paar generaties geleden, dat korhoenders overal op, en in ons boerenland voorkwamen.  Overigens geldt dat ook voor soorten als patrijzen, kemphanen, tureluurs, grutto’s, veldleeuweriken, watersnippen en andere boerenlandvogels. Sterker, de vogels die toen nog volop voorkwamen in het boerenland, werden in Nederland zelfs weidevogels genoemd! Er is bij mijn weten geen enkel ander land waar een groep vogels genoemd wordt naar de weilanden waar ze toen broedden.
Helaas is de kemphaan, als broedvogel al uit ons land verdwenen. En ook de veldleeuwerik en de grutto gaan die kant op!

Ik herinner mij uit mijn jeugd dat, met name veldleeuweriken, er nog ‘als haren op een hond’ voorkwamen. Tijdens het melken hoorde ik zelfs regelmatig het korren van korhoenders. Ook kemphanen hadden toen nog hun vaste kempplekken in de bermen van de landweggetjes naar onze weilanden. Maar als broedvogel zijn kemphanen al helemaal uit Nederland verdwenen.
Helaas gaat het ook met de andere boerenlandvogels niet goed, laten we proberen te behouden wat er nog is!

Sallandse Heuvelrug

Op dit moment is de Sallandse Heuvelrug de laatste enclave waar nog een relictpopulatie korhoenders aanwezig is. Ook al is daar de populatie korhoenders erg kwetsbaar en klein, en kunnen daar alleen korhoenders overleven door jaarlijks een klein aantal Zweedse (volwassen) dieren ‘bij te plaatsen’. Alleen zo is het mogelijk deze soort, de laagland korhoen (!), te laten voortbestaan. Het bijplaatsen van Zweedse korhoeders betekent dat we ‘tijd proberen te rekken’, want als ze ook hier eenmaal verdwenen zijn is het echt voorbij! Herintroductie van korhoenders is zo goed als uitgesloten!

Alleen omdat hier nog een kleine populatie aanwezig is, heeft bijplaatsen ook alleen hier nog zin, daardoor blijven de uitgezette vogels ‘er plakken’! Ondertussen zal er dan wel hard gewerkt moeten worden aan het hoofdprobleem, de stikstofdepostie. Die ‘stikstofkraan’ zal echt veel verder dicht gedraaid moeten worden!  Alleen dan is er weer een natuurlijke reproductie van kuikens mogelijk.

Alarmsignalen

Het verdwijnen van soorten zoals ook bijvoorbeeld de korhoen, geeft wel wat aan! Niemand kan toch meer ontkennen dat er iets aan de hand is?! Op zijn minst is deze drastische achteruitgang een signaal dat er iets aan het veranderen is! Voor mij is het verdwijnen van diersoorten, als het nu gaat om planten, insecten of vogels, zeker een alarmbel! Dit geldt ook voor de lastige situatie waarin momenteel de korhoenders zich bevinden, het is een alarmsein! Vergelijkbaar met die kanarie die doodgaat in een kolenmijn!

Maar helaas constateer ik ook dat ‘wij’ ons nog steeds niet zo erg druk maken over de alarmbellen die overal afgaan in onze natuur!  Ondanks dat er steeds meer signalen komen die aangeven dat er verkeerde keuzes worden gemaakt. Keuzes waardoor er soms zelfs onomkeerbare processen plaats kunnen vinden.

In mijn ogen is het verdwijnen van elke soort, een signaal van verkeerd handelen door de mens. Die signalen niet serieus nemen of zelfs bagatelliseren vind ik erg naïef!  Zoiets als, ‘die kanarie gaat wel dood maar ik werk gewoon door, ik heb daar geen last van’.  Of een brandalarm dat afgaat, we horen het alarm, we zien dat er een prachtig oud gebouw in brand staat, maar we zeggen: ‘erg jammer voor dat gebouw hoor, maar we bouwen wel weer iets nieuws’.

Eigenlijk zeg je bij het verdwijnen van het korhoen: ‘jammer van dat korhoen hoor, maar er komen wel andere soorten voor in de plaats’. En dat is nou net niet waar! Ook al zijn dit helaas wel bekende kreten die je vaker hoort.  En helaas doen deze, wat gemakkelijke en simplistische constateringen, het in de samenleving nog goed ook.

Oorzaken

Maar kijk eens naar de feiten.  Wat zijn de werkelijke oorzaken? De werkelijke oorzaak is onze leefstijl, uiteindelijk is daardoor ook de landbouw geïntensiveerd, en onder andere door die intensivering is de stikstofdepositie (te) hoog. Hierdoor verdwijnen veel kruiden, en uiteraard ook al die insecten die aan deze planten zijn gebonden.

Uiteraard zijn er in de afgelopen honderd duizenden jaren wel soorten uitgestorven, maar dat had altijd een klimatologische of biologische reden. En die klimaatveranderingen gingen over tienduizenden jaren. Nu hebben we te maken met veranderingen die in één of twee generaties plaatsvinden, dit is duidelijk een gevolg van ons menselijk handelen!
Het uitsterven van soorten en de afname van de biodiversiteit, gaat momenteel ongelofelijk snel! En helaas komen er echt geen nieuwe soorten voor terug! Hooguit zien we enkele soorten die die door bv klimaatsverandering haar ‘grenzen wat verleggen’. Positief is dit ook zeker niet!

Onderzoek

Al jaren is er door verschillende wetenschappelijke bureaus onderzoek gedaan naar mogelijke oorzaken van de achteruitgang van korhoenders. Uit bijna alle onderzoeken bleek eensluidend dat het verdwijnen van het korhoen te maken heeft met te weinig dierlijk voedsel voor de korhoenkuikens. Korhoenkuikens hebben de eerste circa drie weken van hun leven eiwitrijk, dierlijk voedsel nodig, zoals insectenlarven.

Dat was voor het korhoen in mijn jeugd zelfs nog te vinden in het veenweidegebied en op hoogvenen. In de afgelopen decennia zijn ze vanuit dat oude boerenland teruggedrongen naar, voor het korhoen het ‘armste’ deel van het boerenland, het heidemilieu. De betere delen, zoals de akkers en de vroegere weilanden, zijn al veel langer niet meer geschikt voor deze (en andere) kritische soorten.

Uit die wetenschappelijke onderzoeken kwamen ook een paar duidelijke cijfers naar boven: In het (droge) heidemilieu is de kritische depositiewaarde (KDW) van stikstof, 3000mol/per jaar/ha. In werkelijkheid kan het heidemilieu maximaal nog niet de helft aan: 1400mol/jaar/ha!

Het gevolg is duidelijk, cruciale vegetatiesoorten in dit heidemilieu verdwenen! Oorspronkelijk kwamen er in een dergelijk heidesysteem zo’n twaalf plantensoorten voor. Met de laatste inventarisatierondes kwamen de onderzoekers nog maar tot zes verschillende soorten!  En met deze planten zijn uiteraard ook de, daaraan gebonden beestjes, de zogenaamde macrofauna, en insecten verdwenen!

Resume

Door intensivering, versnippering en verarming van de oorspronkelijke leefgebieden verdwijnen soorten die vroeger algemeen voorkwamen. Het gaat dus niet alleen om het verdwijnen van het korhoen, maar om alle soorten in het vroegere ‘boerenlandmilieu’. Soorten zoals patrijs, veld- en boomleeuwerik, boom- en graspieper, en ook reptielen als zandhagedis en hazelworm, maar ook kieviet, grutto en tureluur en watersnip, om zo maar een paar bekende soorten te noemen. Eigenlijk kun je gewoon zeggen, dat bijna alle boerenlanddieren het momenteel erg lastig hebben en sterk in aantallen achteruitgaan, of ze zijn zelfs bezig te verdwijnen!

Ja, het (brand)alarm gaat af, het geluid wordt steeds doordringender, en wat doen wij?  Het geluid dempen of komen we in actie om de brand proberen te blussen?
Denken dat de brand(lucht) geen nadelige gevolgen heeft voor ons mensen lijkt mij een beetje naïef.

Arend Spijker is gepensioneerd boswachter op de Sallandse Heuvelrug.

Word supporter van HierinSalland

HierinSalland is voor, maar ook van Salland. Word supporters en ondersteun ons. Door mee te doen of met een kleine bijdrage.

Interessant? Deel het artikel

Meer over

Blijf op de hoogte

Abonneer je op een of meerdere van onze nieuwsbrieven en ontvang elke week een update van de artikelen op Hier in Salland. Om de twee weken verloten we onder de abonnees om en om een pakket uit de biologische boerderijwinkel Overesch en de biologische Supermarkt in het Bos van Kleinlangevelsloo, beiden in Raalte. Bekijk de spelregels.

2 gedachten over “Arend Spijker: Korhoen is als een kanarie in de koolmijn. Alle reden alarm te slaan!”

  1. Avatar

    Beste Arend, Je doet je naam niet echt eer aan, want dan had je de spijker op zijn kop geslagen. Tuurlijk is wat jij noemt, de stikstofdepositie een van de oorzaken van de achteruitgang van heel veel vegetatiesoorten. De flora dus. Jij schrijft echter een artikel over de achteruitgang van het korhoen, en die behoort m.i. tot de fauna. Dat het teniet gaan van veel soorten planten ook met zich meebrengt dat de insecten daardoor achteruitgaan zal ik niet ontkennen, een waarheid als een koe. Maar dit als enige oorzaak te noemen van de teloorgang van het Korhoen is wel heel erg kort door de bocht. Zullen we ook even een aantal andere oorzaken noemen. Het is namelijk te goedkoop om weer met de vinger naar de boeren te wijzen. Een van de grootste bedreigingen voor de bodembroeders is predatie. En daar willen jullie nog steeds niet aan bij Staatsbosbeheer, vandaar dat het verboden is op jullie terreinen om te jagen en daarmee de onmogelijkheid predatoren te bestrijden. Ik kom van oorsprong uit Drenthe en ik heb de Korhoender kunnen waarnemen in het Balloërveld, maar ook in mijn geboorteplaats Eext. Ik heb ook het landschap zien veranderen en ook de verregaande mechanisatie van de landbouw meegemaakt. Maar ik heb daarna gezien hoe onder meer Staatsbosbeheer na opkopen van heel veel gronden in het stroomdallandschap van de Drentse Aa het landschap heeft verkloot en waardoor alle bodembroeders zijn verdwenen. Grote pitrussteppen zijn het geworden waar geen beest meer zit. Alleen grote grazers inzetten, die bij kant omkomen van de honger. Tel daarbij vernatting en verschraling en je hebt de hoofdoorzaak te pakken. Een kievit, grutto, kemphaan, wulp en ook het korhoen hebben niets aan een dergelijk landschap. De malse madelanden zijn verdwenen daar waar voldoende voedsel was. En de Balloneer heide is er nog steeds maar het weidegebied er omheen is verdwenen en daarmee het korhoen. Dus Arend je hebt deels gelijk, maar voor het grootste deel ongelijk. En dat is nu net zo jammer als je wel weet hoe het eigenlijk zit je niet de hele maar de halve waarheid spreekt in dergelijke gevallen.

    1. Avatar

      Beste Roelf, met permissie, niet ik maar jij slaat hier echt de plank mis! Blijkbaar heb je wel de klok horen luiden maar weet je niet waar de klepel hangt!

      Ecologiesch is de relatie kruiden (planten), insecten en hogere soorten zoals oa vogels helder!
      Ik verwijs in mijn stuk trouwens naar onderzoeken, die aangeven dat de achteruitgang van planten en daardoor uiteraard ook insecten, door met name de stikstofdepositie komt. Dat zijn gewoon gegevens van wetenschappers!
      Ik geef daarbij zelfs de kerngetallen. Zie ook het onderzoek van bv stichting Bargerveen: https://www.stichting-bargerveen.nl › 

      Dat jij dat blijkbaar niet gelooft of niet aan wilt, is aan jóu! Blijkbaar denk je het beter te weten! Trouwens, een mening hierover mag, maar een mening is wat anders dan gegevens uit een wetenschappelijk onderzoek.
      Je roept wel van alles maar ik lees geen serieuze onderbouwing!

      Je argumenten over het niet bejagen van oa de vossen is echt onzin! Sterker, wat je van predatiebestrijding verder ook van mag vinden, maar er zijn maar weinig gebieden in ons land waar de vos zo zwaar wordt bestreden dan op de Sallandse Heuvelrug! Sterker, er is daar zelfs iemand voor aangesteld geweest die dagelijks met het bejagen van de vos bezig was.
      Sorry, het is wel erg gemakkelijk om zo maar wat te roepen!

Laat een reactie achter

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Blijf op de hoogte

Abonneer je op onze nieuwsbrief en ontvang elke week een update van de artikelen op Hier in Salland. Iedere maand verloten we onder de abonnees een pakket uit de biologische boerderijwinkel Overesch in Raalte. Bekijk de spelregels.

Ook interessant

Dagklad: Wissel!

Lees verder »

koolzaad

Met open oog: Lentegeel

Lees verder »