Natuurorganisaties hebben een manifest opgesteld onder de titel ‘Iedereen heeft recht op een groene leefomgeving’. Opinie in Salland vraagt zich af wat jij daar bij denkt. Agnes Heethaar koppelt rechten ook aan plichten.
Door Agnes Heethaar
Eerste gedachten
Daarover nadenkend dacht ik: wat een rare formulering. Hoezo heb je rechten als mens t.a.v. de natuur? Dat zou betekenen dat de natuur zich gewoon beschikbaar moet stellen voor de mens, zonder dat de natuur daar zelf iets over in de melk te brokkelen heeft…
Mmmmm, rechten en plichten vind ik sowieso rare begrippen. Je kunt iets claimen, want daar heb ik recht op!! Daar tegenover staan plichten die je hebt te doen. Rechten vinden we fijn, maar van de plichten willen we toch liever af. Dat strookt niet ons gevoel van vrijheid. Is dit de manier om ons leven harmonieus en in vrede te laten verlopen?
Een nadere bezinning
Als je stelt dat iedereen recht heeft op de natuur, dan breng je op de eerste plaats al een scheiding aan tussen mens en natuur. Of is de mens onderdeel van de natuur, net als een plant en een dier? Dat zou betekenen dat je als mens ook zelf natuur bent. Dan heb je dus recht op je zelf. Dat heet zelfbeschikkingsrecht. Het je recht om je eigen natuur te leven? Dat lijkt mij toch wel, een grondrecht. Dat is overal lang niet vanzelfsprekend in het geval je niet voldoet aan verwachtingen van anderen, van je religie, van je ouders, van het schoolsysteem, van het werkethos, van hoe je je uitdorst bijvoorbeeld.
Heb je als mens recht op planten? We eten groenten, we zetten kruiden en bloemen in onze tuinen, we snoeien een haag, we kappen een boom. Hebben wij daar wel het recht toe? Op dit moment spant een groepering zich om voor Ecocidewetgeving. Dat betekent dat schade dat aangebracht wordt aan de natuur, aan de planeet, strafbaar gesteld kan worden. Dan kun je bijvoorbeeld niet zomaar meer gifstoffen lozen in de rivieren, op het land of de lucht vervuilen.
Hebben we recht om dieren te eten? Wij houden ons dit recht voor, maar is het niet het recht van een dier om zijn eigen natuur te leven? Dus geen dieren opgesloten in hokken en stallen, geen dieren fabrieksmatig houden voor vleesconsumptie of bont, geen vissen, dolfijnen en walvissen op gruwelijke wijze afslachten zoals dat nu nog gebeurt, geen bijen houden om hun honing, wintervoorraad af te nemen.
Als we stellen dat er tegenover rechten ook plichten staan, hoe zou dat er dan uitzien? Als je een dier slacht voor het vlees, welke plicht zou je dan als mens hebben? Als je vruchten van een boom haalt, welke plicht hoort daarbij? Als we geasfalteerde wegen over de planeet aanleggen, welke plicht hoort daar dan bij? Als we fossiele brandstoffen gebruiken of delfstoffen uit de aarde halen, welke plichten hebben we dan?
Niks voor niks
Als je alleen maar neemt, dan ontstaat er een disbalans. Wij hebben als mens de neiging om te denken dat het allemaal om ons draait. Dat de mens het meest belangrijk is en dat al het leven ons ten dienste staat. Het komt minder in ons op, dat de mens ook ten dienste hoort te staan aan al het leven op de planeet. In het Christendom kennen we het fenomeen Rentmeesterschap, de hoeder van de aarde. Toch zie ik dat maar heel weinig wederkerig ingevuld. Want in dat geval zou Roundup in de landbouw al lang verboden zijn, zou de industriële landbouw stoppen, zouden we de grote export ten koste van ons kleine landje een halt toeroepen en zouden we niet massaal bossen kappen voor de soja dat gevoerd wordt aan onze koeien. We zouden er ook alles aan doen om de vreselijke stalbranden te voorkomen, of de uitbraak van MKZ, de gekke koeienziekte, vogelgriep, vogelpest en nu Corona. Dan zou de landbouw niet in het teken van winst staan, maar voor het voeden van de mensen en dieren en al het leven.
Waar ik op uitkom
We hebben rechten, maar niet zonder een tegenprestatie om deze in balans te houden. Je hebt zelfbeschikkingsrecht over je eigen natuur. Over de natuur van anderen, je medemensen, planten en dieren, ga je in eerste instantie niet. Volgens mij staat het leven je ten dienste, maar niet zonder dat je een goede hoeder van de aarde en het leven bent. De vrijheid van de één, raakt de vrijheid of onvrijheid van de ander. Er is een vrije ruimte, maar daar waar je de ander raakt, ontstaat een gezamenlijk gebied. Over dit gezamenlijk gebied heb je ook samen je rechten en plichten. Daarmee houd je elkaar vrij en blijf je met elkaar in harmonie. Dan heet het recht, een plicht en samen geeft het vrijheid op leven.
