De impact van de coronapandemie is groot, evenals de maatregelen die genomen zijn om de verspreiding van het virus in te dammen. Er is nu een meervoudige aanpak nodig met een helder toekomstperspectief over de doelen die we als samenleving nastreven. Maak daarnaast het wegen van verschillende waarden en belangen evenwichtiger. Dit staat in de adviesbrief die het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) en de Raad voor Volksgezondheid & Samenleving (RVS) gezamenlijk stuurden aan het kabinet.
SCP en RVS geven drie uitgangspunten mee voor beleidsmakers. Ten eerste: bestuur vanuit een duidelijke langetermijnvisie. Ten tweede: zet de kwaliteit van leven van burgers centraal en houdt meer rekening met hun situatie. Ten derde: wees transparant over de waardenafweging achter beleid en deel de dilemma’s die spelen. De regering is nu aan zet om grotere ongelijkheid en tegenstellingen te voorkomen. We beschikken over veel inzicht in de stand van de samenleving en de ontwikkelingen daarin. Gebruik deze kennis voor beleid voor de lange termijn, dat expliciet rekening houdt met de leefwereld van burgers en met de maatschappelijke impact.
Langetermijnvisie
Er is behoefte aan een duidelijk toekomstperspectief. Dat is er tot op heden onvoldoende. Een langetermijnperspectief fungeert als ankerpunt voor voorspelbaar beleid. Zo heeft de pandemie blootgelegd dat de capaciteit in de zorg niet toereikend is. Dat vereist een nieuwe inspanning om pandemische paraatheid te realiseren. Ook de kansenongelijkheid in het onderwijs en kwetsbaarheden op de arbeidsmarkt zijn door de coronacrisis blootgelegd. Dit soort onderliggende maatschappelijke opgaven dienen expliciet en integraal te worden geadresseerd. Dat vraagt om politieke keuzes waar we naar toe willen als land, en hoe we daar komen.
Mensen centraal
Burgers krijgen vanuit verschillende rollen te maken met de impact van coronabeleid: als werknemer, mantelzorger of ouder. Dit betekent dat de aanpak van de crisis die de coronapandemie veroorzaakt een integraal onderdeel moet zijn van ‘gewoon’ beleid. De verschillende directe en indirecte effecten van de crisisaanpak op bestaanszekerheid, wonen, werk en onderwijs moeten onderdeel zijn van de beleidsvorming. Daarnaast willen mensen zich gehoord voelen en serieus worden genomen. Er is meer ruimte nodig voor de samenleving om een bijdrage te leveren aan het oplossen van problemen. Dat vereist een overheid die meebeweegt met de samenleving.
Dilemma’s helder
Bij een langetermijnvisie hoort ook het stellen van andere vragen en het maken van evenwichtige waardenafwegingen, ook in perioden van acute crisis. Neem als uitgangspunt bijvoorbeeld het openhouden van het onderwijs en hou rekening met onderwijsachterstanden en de mentale gezondheid van jongeren. Betrek daarbij ook sociologen, economen, gedragsexperts, geesteswetenschappers, ethici, ervaringsdeskundigen, enzovoort. Door het verwelkomen van andere perspectieven, kennis en ervaringen kan er beter worden bijgestuurd. Een zuivere rolverdeling tussen experts en bestuurders is daarbij noodzakelijk; experts die adviseren op basis van hun eigen deskundigheid, bestuurders die keuzes maken en daar verantwoording over afleggen.
Zowel SCP als SCP hebben in de loop van de coronacrisis onderzoek gedaan naar de maatschappelijke gevolgen van de coronacrisis binnen onze samenleving. De twee organisaties brengen hun inzichten nu voor het eerst samen in een adviesbrief aan het kabinet.
