Rond de viering van Bevrijdingsdag in 2020 ontstond er in Heino veel consternatie door een uitzending van RTVOost, waarin door historicus Ewout van der Horst beweerd werd dat de inwoners van Heino moordenaars zouden vereren. Deze uitzending werd grotendeels gedraaid in de plaatselijke PKN Nicolaaskerk, waaarin een gedenkbord hangt ter nagedachtenis aan de drie gebroeders Haye die tijdens de Tweede Wereldoorlog gefusilleerd werden. Deze boude uitspraken werden ook herhaald in het boek De oorlog gaat nooit voorbij. Overijssel 1940- 1945 en dagblad De Stentor. in dagblad De Stentor. In eerdere artikelen van HierInSalland werd een en ander al met bewijzen onderbouwd weerlegd. Vandaag levert Antonie Grootenhuis nog zeer waardevolle aanvullende informatie aan.
Door Antonie Grootenhuis
Vandaag 80 jaar geleden werd bij de toenmalige Kromme Allee net onder de Alerdinck de Zwolse NSB-er Egbert Koopman om het leven gebracht. Bijna 2 jaar daarvoor werd hemelsbreed nog geen kilometer verder mijn vader geboren aan de Zwolseweg.
Mijn vader en ik zijn in heel veel opzichten verschillend, maar misschien wel in net zoveel dingen lijken we ook op elkaar. Zo zijn we allebei altijd enorm bezig geweest met de historie van ons beider geboortedorp. Mijn vader mocht gerust worden omschreven, als een absolute deskundige als het gaat om de geschiedenis van Heino.
Als jonge jongen was mijn vader al op de hoogte van de gebeurtenissen aan de Kromme Allee, die na de oorlog in de volksmond het Koopmanslaantje zou gaan heten. Het was het gebied waar mijn vader als jongeman melkmonsters nam bij de boeren namens de plaatselijke melkfabriek. Als gezin fietsten we later vaak door dat laantje heen en om het verhaal compleet te maken, hebben we er een paar jaar geleden mijn vaders as daar uitgestrooid.
Over de doodslag op Koopman is veel, zo niet alles al eens geschreven, maar mijn vader was er van overtuigd dat hij op de hoogte was van de enige juiste versie.
Op de bewuste 18e mei 1943 fietste de gehandicapte Koopman van Raalte naar zijn woonplaats Zwolle en onderweg besloot hij wat te gaan drinken bij café van Olst aan het begin van de Zwolseweg. In tegenstelling tot wat altijd is beweerd, deed hij dit niet met zijn NSB speldje op. Dat deed hij voor hij binnenkwam af. Niemand van de gasten binnen had dan ook in de gaten dat hij van de NSB was.
Haye en Muller waren 2 jonge jongens en waren bezig met afscheid nemen, want ze moesten verplicht voor de Arbeitseinatz gaan werken in Duitsland. Dit afscheid ging gepaard met flink wat bier en ze gingen aan de bar hoorbaar te keer over het feit, dat ze gedwongen werden iets te doen waar ze duidelijk geen zin in hadden. Koopman kreeg dit mee en schamperde wat en sprak over het feit, dat ze daar misschien wel ‘echte kerels zouden worden.’
Dat werd ruzie en Koopman koos eieren voor zijn geld en stapte op de fiets richting Zwolle. De eigenaar van café Van Olst vroeg aan de jongens, of die wel wisten met wie ze ruzie hadden gemaakt. Hij maakte ze duidelijk dat het ging om een NSB-er en Muller en Haye raakten in paniek. Ze waren hun leven al niet zeker als toekomstige dwangarbeiders in Duitsland en in deze onzekere tijden vreesden ze direct voor het ergste wanneer Koopman uit de school zou klappen. Ze besloten impulsief achter Koopman aan te gaan. Sloegen hem dood en lieten hem (waarschijnlijk toch nog levend) achter in een zelf gegraven gat met fiets en al en gooiden dit dicht. Een boerenknecht (bijgenaamd de Kraaie) had ze daar bezig gezien en tipte een NSB boer en uiteindelijk werden Muller en Haye berecht en op de Waalsdorper Vlakte gefusilleerd door de Duitsers.
Van Olst heeft het echte verhaal jaren later aan mijn vader verteld. (Hij was een zwager van mijn vaders tante). Het verhaal dat hij een NSB insigne droeg en de jongens dus wisten wat hij was klopte dus niet. Al heeft hij dat in de oorlog wel verklaard aan de politie tijdens het onderzoek.
Mijn inschatting is, dat hij zich erg schuldig voelde over het feit dat de jongens naar aanleiding van zijn woorden achter Koopman zijn aangegaan.
Uiteraard is achteraf ook nog maar erg de vraag, of Koopman de zaak destijds wel zou hebben doorgespeeld aan de politie of de bezetters. De jongens zijn echter duidelijk in paniek geraakt, omdat midden in de oorlog een mensenleven meer of minder steeds minder telde. Zij waren inmiddels heel bekend, met wat er kon gebeuren met mensen die lastig waren.
Uiteindelijk zoals altijd in een oorlog kende het hele verhaal alleen maar verliezers.
De familie van Koopman en de familie Haye, die nog meer ellende overkwam in de oorlog met twee andere zonen en een neef die in Kamp Amersfoort gefusilleerd werden. Bizar genoeg werd later nog geschreven alsof de familie alles zelf over zich heeft afgeroepen.
Onzin natuurlijk , zij waren duidelijk slachtoffer van een donkere oorlogstijd en verdienen het predikaat oorlogsslachtoffer en is de familie ook volkomen terecht door de gemeente “beloond” met een Hayeweg en later het Hayepad.
Zeker gezien het feit dat nog een aantal leden van de familie Haye door de Duitsers als verzetsstrijder werden gezien en ook zijn gefusilleerd.
En natuurlijk ook Van Olst, de barman van die dag, die zich jarenlang schuldig moet hebben gevoeld. En misschien wel als hij zelf wat gedronken had, de behoefte had om het echte verhaal te vertellen. Aan mijn vader heeft hij het begin jaren zestig uit de doeken gedaan.
Mijn vader heeft het hele verhaal op papier gezet en in een kluis bewaard. Hij was gek genoeg bang om het te publiceren. Uit angst voor reacties van nabestaanden. Hij heeft me ooit beloofd het verhaal aan me te geven, maar naarmate hij ouder werd kwam hij hier op terug.
Mondeling heeft hij me als jonge jongen wel het verhaal meegegeven en daarom heb ik het nu precies 80 jaar na dato in een verkorte versie zelf maar op papier gezet.
Uiteraard is het lang geleden, maar voor de geschiedenis van Heino nog altijd actueel.
En gek genoeg heb ook ik me dus altijd echt betrokken gevoeld bij het hele verhaal en wil het daarom ook graag in de openbaarheid kwijt.
Paar maal contact gehad met Antonie enkele jaren geleden, toen kon of wilde hij me zijn versie van het gebeurde niet vertellen. Blij dat het nu op papier staat.
Overigens ook niet geheel correct Haye en Muller zijn in Scheveningen geexecuteerd
Beste Henri, zie bijgaande link over de overlijdens locatie https://oorlogsgravenstichting.nl/personen/60170/jan-willem-haije
Daar klopt helemaal niets van, de bijgaande foto is Egbert Koopman, mijn grootvader
Welke bijgaande foto bedoel je? Ik zie alleen een foto van het ‘Koopmanslaantje’
Goed kijken dan.
De allereerste pasfoto waar boven staat Jan Willem Haye dat is Egbert Koopman wat n gotspe